روابط اسرائیل و اردن، بدتر از بد

به گزارش تحلیل ایران از آغاز جنگ و عملیات «شمشیرهای آهنی» علیه غزه (در پاسخ به عملیات طوفان الاقصی)، روابط اردن و اسرائیل هم رو به تیرگی گذاشت. یک ماه بعد از شروع جنگ (اول نوامبر)، اردن سفیر خود را فراخواند و سفیر اسرائیل در عَمـان را «عنصر نامطلوب» نامید و به تل‌آویو اعلام کرد سفیرش حق بازگشت به اردن ندارد.

البته این تیرگی قبل از این جنگ شروع شده بود. برخی کارشناسان سیاسی اردن می‌گویند، تیرگی روابط از زمان روی کار آمدن کابینه افراطی بنیامین نتانیاهو آغاز شد (۲۹ دسامبر ۲۰۲۲)؛ از زمانی که کابینه راستگرا، هر روز در کرانه باختری تنش را افزایش داد و وضعیت مسجدالاقصی را بحرانی کرد.

نیمه آوریل ۲۰۲۲ اتفاق عجیبی رخ داد. بشر الخصاونه نخست‌وزیر اردن که از تنش‌زایی اسرائیل در کرانه باختری و قدس به تنگ آمده بود، به پارلمان رفت و گفت: «من به همه فلسطینی‌ها و همه کارمندان اوقاف اسلامی اردن، که سرافراز مانند مناره ایستاده‌اند و بارانی از سنگ را به صهیونیست‌های تحت حمایت دولت اشغالگر اسرائیل پرت می‌کنند، آنگاه که آنان در حال هتک حرمت مسجد الاقصی هستند، درود می‌فرستم».

خصاونه، ضمن اشغالگر خواندنِ اسرائیل، از پرتاب سنگ به شهرکنشینان صهیونیست هم تمجید کرد. چنین اموری در ادبیات دیپلماتیک اردن نبوده و همین اسرائیلی‌ها را عصبانی کرد.

دولت اردن تحت فشار مردم خود، بارها اعلام کرده که «مسجد الاقصی» خط قرمز است. نفتالی بنت نخست وزیر چند ماهه اسرائیل هم آن سخنان را تحریک‌آمیز خواند و این تنش آنقدر ادامه یافت تا برخی مثل رسانه آمریکایی «الحره» در گزارشی اعلام کردند، روابط اردن و اسرائیل در لبه پرتگاه قرار گرفته است.

تنش، در قدس و کرانه باختری و روبط عَمان-تل‌‌آویو ادامه یافت. اسرائیلی‌ها عدم دعوت رئیس اسرائیل به مراسم عروسی ولی‌عهد اردن را نشانه سردی شدید روابط قلمداد کردند. سرانجام با طوفان الاقصی، این روابط بدتر از بد شد. از طرفی اسرائیل ایده کوچاندن مردم غزه به اردن و مصر را مطرح کرد و مسئله برای اردن قوزِ بالای قوز شد؛ چون اردن تا قبل از طوفان الاقصی نگران بحران در کرانه باختری و سرایت آن به مردم خودش بود و حال اسرائیل، صحبت از انتقال سکنه غزه به اردن هم می‌کند. لذا ایمن الصفدی وزیر خارجه اردن پاسخ داد: «غزه وطن فلسطینیان است و خواهد ماند».

سرانجام یک ماه پس از جنگ، تنش به حدی رسید که اردن سفیرش را فراخواند. هم‌اکنون جلسات امنیتی مشترک اردن و اسرائیل که از حدود ده سال پیش، سالانه دو تا سه بار در هتل‌های نتانیا و بحر المیت برگزار می‌شد و نتایج آن مورد اطمینان شاه اردن و سران تل‌آویو برای زمان‌های اضطراری بود، از هفتم اکتبر، تعلیق شده است.

اسرائیلی‌ها در این مدت حتی از مصاحبه ملکه رانیا همسر شاه با سی.ان.ان هم ناراحت شده‌اند. به تعبیر یدیعوت آحارونوت، بعد از هفتم اکتبر، «رانیا اولین نفر در اردن بود که دهانش را علیه اسرائیل باز کرد». یدیعوت نوشت، دلیلش است که ریشه رانیا، فلسطینی است. او در مصاحبه با سی.ان.ان اسرائیل را به دلیل کشتار در غزه محکوم ‌کرد و گفت، از رنج هزاران نوزاد و شیرخواره، متأسف است بدون اینکه از حمله حماس چیزی به زبان آورد. همین اسرائیلی‌ها را ناراحت کرد. مدتی بعد، اسرائیل ویدئویی از اتفاقات هفتم اکتبر برای همسر شاه اردن فرستاد. رانیا در مصاحبه دوم با سی.ان.ان، صرفاً لحنش را علیه اسرائیل نرم‌تر کرد اما در واکنش به ادعاهای اسرائیل مبنی بر اینکه نیروهای حماس مرتکب «جنایت‌های غیراخلاقی» شدند و حتی جو بایدن هم آن را تکرار کرد، گفت، «رئیس جمهور بایدن که این امور دردناک را که ادعا شده، به چشم خود ندیده است».