به گزارش تحلیل ایران به نقل از فارس «ایران در سال آینده ناچار به واردات بنزین و گازوئیل به میزان 5 میلیارد دلار است»، موضوعی که طبق گفته عضو کمیسیون انرژی مجلس، مالک شریعتی، در لایحه بودجه 1403 به عنوان پیش‌فرض در نظر گرفته شده است.
روز ۱۰ بهمن بود که رهبر معظم انقلاب در سخنرانی خود با اشاره به موضوع ناترازی انرژی در کشور عنوان کردند: «ما الان در مسئله سوخت به معنای واقعی کلمه مشکل داریم. کشور تولیدکننده نفت با این همه منابع زیرزمینی نفتی، بنزین وارد کند؟ به این معناست که ما
در یک مسئله کلان دچار مشکل هستیم».
اخیرا مرکز پژوهش‌های مجلس خبر از کسری روزانه 10 میلیون لیتر بنزین در سال جاری داد و طبق برآورد معاونت برنامه‌ریزی وزارت نفت، مصرف بنزین تا افق 1420 به حدود 220 میلیون لیتر در روز می‌رسد؛ رقمی دو برابر تولید فعلی.
اما برای حل مسئله ناترازی بنزین، ابتدا باید مشخص کرد که ریشه‌های مشکل کجا هستند؟ و ناظر به آنها راهکار ارائه داد.
* خودروهای بی‌کیفیت دو برابر استاندارد بنزین مصرف می‌کنند
پیش‌تر در صفحه فضای مجازی رهبر انقلاب در اردیبهشت سال 99 با انتشار متنی از سخنرانی ایشان، علل ناترازی بنزین بررسی شده بود، در این توئیت (تصویر 1) آورده شده است: « آن ذهن و فکری که میتواند ماهواره را تولید کند و برای ارسال ماهواره بعدی در مدار 36 هزار کیلومتری
هدف‌گذاری کند، قطعاً چنین روحیه، ابتکار و خلاقیت برای تولید خودرو با مصرف 5 لیتر بنزین در یکصد کیلومتر و در دیگر بخش‌های تولید نیز دارد».
تصویر 1
طبق گفته مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش، جلیل سالاری، مصرف بنزین در خودروهای داخلی 2 برابر استاندارد جهانی است و اگر این خودروها استاندارد بودند اکنون ایران می‌توانست روزانه 50 میلیون لیتر بنزین صادر کند که درآمد حاصل از آن معادل 4 ماه درآمد صادرات نفت کشور
است.
* اسقاط خودروها در مسیر احیا ولی با سرعتی کند
براساس گزارش وزارت صمت، هم‌اکنون 13 میلیون از 37 میلیون وسیله نقلیه فعال در سطح کشور فرسوده هستند. مصرف بنزین و گازوئیل خودروهای فرسوده 2 برابر خودروهای جدید است و کارشناسان میزان هدررفت سوخت خودروهای فرسوده را سالانه 100 هزار میلیارد تومان برآورد می‌کنند.
انجمن اسقاط خودرو در گزارشی تاکید کرده، با خارج شدن خودروهای فرسوده از مدار فعالیت، 33 میلیون لیتر در مصرف سوخت صرفه‌جویی خواهد شد.
طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس (تصویر 2)، اسقاط خودرو در کشور روند نزولی به خود گرفته و از سالانه حدود 350 هزار خودرو به کمتر از 7 هزار خودرو در سال 99 رسیده است. البته در دو سال گذشته این عدد به 20 هزار خودرو افزایش یافته ولی همچنان اختلاف تا وضعیت ایده‌آل
چشمگیر است.
تصویر 2
* کاهش نسبی قیمت بنزین توسعه سی‌ان‌جی را متوقف کرد
در سال‌های گذشته، روند توسعه سوخت‌های جایگزین نیز در سبد سوخت کشور متوقف شده است. طبق آمار شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی (تصویر 3)، از سال 92 تاکنون رشد مصرف سی‌ان‌جی و رشد تعداد جایگاه‌های این سوخت پاک متوقف شده و سهم این سوخت جایگزینِ بنزین در سبد سوخت
کمتر و کمتر شده است.
تصویر 3
البته به اعتقاد کارشناسان، تشویق مردم به سمت استفاده از سی‌ان‌جی نیازمند استفاده از ابزارهای قیمتی است، زیرا با توجه به کاهش سالانه قیمت نسبی بنزین نسبت به تورم، مردم عملا هیچ انگیزه‌ای برای استفاده از این سوخت پاک ندارند، به طوریکه طرح دوگانه‌سوز کردن رایگان
یک میلیون 464 هزار خودرو که باید در سال گذشته به پایان می‌رسد هم‌اکنون فقط 20 درصد پیشرفت فیزیکی دارد.
* اهتمام صفر دولت یازدهم و دوازدهم در خرید اتوبوس‌های جدید
یکی دیگر از دلایل افزایش مصرف و ناترازی بنزین، توقف توسعه حمل‌ونقل عمومی در کشور است. طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس (تصویر 4)، در 8 سال دولت یازدهم و دوازدهم، هیچ اتوبوس جدیدی با مشارکت دولت در ناوگان حمل‌ونقل کشور اضافه نشد و این موضوع، با توجه به کاهش
نسبی قیمت بنزین زمینه ناترازی را ایجاد کرد.
تصویر 4
* افزایش تولید نمی‌تواند با مصرف افسارگسیخته بنزین رقابت کند
افزایش تولید بنزین نیز هر چند میتواند به رفع ناترازی هم کمک کند اما کارکرد اصلی احداث پتروپالایشگاه‌ها با توجه به هزینه بالای سرمایه‌گذاری در کاهش خام‌فروشی، صادرات فرآورده و در نتیجه بی‌اثر کردن تحریم نفتی تعریف می‌شود.
به عنوان مثال ساخت طرح پتروپالایشگاه شهید سلیمانی (تصویر 5) با سرمایه‌گذاری 11 میلیارد دلاری «اگر» در خوشبینانه‌ترین حالت در سال 1410 وارد مدار شود، فقط 6.5 میلیون لیتر بنزین تولید می‌کند. در آن زمان، مصرف «حداقل» 50 میلیون لیتر بیشتر شده است.
تصویر 5
* تجربه موفق ایران در کنترل مصرف سوخت در سال 86
در مجموع راهکارهای متعدد غیرقیمتی و قیمتی برای رفع ناترازی بنزین و بازگشت ایران به باشگاه صادرکنندگان بنزین وجود دارد که از جمله آنها می‌توان به بهینه‌سازی موتورهای احتراقی خودروها، اسقاط خودروها، توسعه سوخت‌های جایگزین و توسعه حمل‌ونقل عمومی اشاره کرد،
راهکارهایی که البته در شیوه اجرا باید ذیل یک برنامه جامع با پوشش دغدغه‌های معیشتی مردم همراه باشد.
تجربه قانون توسعه حمل‌ونقل عمومی و مدیریت مصرف سوخت و «هدفمندی یارانه‌ها» در سال 86 (تصویر 6) به خوبی نشان داد که می‌توان با تدوین یک برنامه جامع، مصرف بنزین را کاهش داد و به گفته وزیر نیرو سود 100 میلیارد دلاری از کنترل مصرف به اقتصاد ایران تزریق کرد.