آیا کتابفروشان، جای ناشران را در نمایشگاه کتاب تنگ می‌کنند؟

محمدرضا اسماعیلی
    •••••  شنبه ۱۵ اردیبهشت ۱۴۰۳ — ۱۴:۵۲ کد مطلب : 157542/a   
به گزارش تحلیل ایران «کتابفروشی‌ها حکم ریه‌های صنعت نشر را دارند؛ تعجب می‌کنم از نقد حضورشان در بخش مجازی نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران» متن توئیتی است که محمدعلی مرادیان مدیر دفتر کتاب و توسعه کتابخوانی وزارت ارشاد نسبت به حضور کتابفروشان در بخش مجازی نمایشگاه کتاب زده است.بخش مجازی نمایشگاه کتاب در سال گذشته با توجه به آمار خانه کتاب و ادبیات ایران نزدیک به یک میلیون و ۳۶۹ هزار و ۷۲۴ نسخه از ۲ هزار و ۲۳۱ فروشگاه (از میان فروشندگان آثار ۲ هزار و ۵۹ ناشر و ۱۷۲ کتابفروش شرکت کرده بودند) فروش داشته است.از مجموع آثار به فروش رسیده هم ۸۲ درصدش را ناشران به فروش رساندند یعنی نزدیک به یک میلیون و ۱۱۳ هزار و ۴۶۸ نسخه کتاب و ۱۸ درصد را هم کتابفروشان که کم تر از 260 هزار نسخه بوده است.این آمار و ارقام فقط برای بخش مجازی است و از میزان فروش حضوری ناشران عدد رسمی وجود ندارد تا بدانیم که حضور کتابفروشان چه مقداری بر فروش کل ناشران تأثیر گذاشته است با این حال تأثیر کتابفروشان بر تعداد فروش مستقیم ناشران در بخش مجازی ۱۸ درصد است.
 

رکود ۲ماهه کتابفروشان بعد از نمایشگاه

محمدحسین اسلامی‌فر مدیر کتابفروشی پاتوق کتاب تهران درخصوص حضور کتابفروشان در نمایشگاه کتاب گفت: «کار بزرگی که طی یکی دو سال اخیر در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران رخ داد، حضور کتابفروشان در این رویداد است. حضوری که در فضای مجازی محقق شد و همزمانی آن با نمایشگاه کتاب تهران یک کار بزرگ است، زیرا رکودی که از قبل این نمایشگاه تا بعد از نمایشگاه کتاب در کتابفروشی‌ها حدود یک تا دو ماه بعد رکود وجود دارد، رفع می‌شود.»
 

ناشران به سمت انحصار می‌روند

از طرفی هم میانگین محصولات عرضه شده ۱۲۳ هزار تومان بوده است و از تمام ۱۶۸ میلیارد و ۴۷۶ میلیون تومان فروش در بخش مجازی ۱۸ درصد به اقتصاد کتابفروشان کمک کرده است یعنی ۳۱ میلیارد و ۵۱۹ میلیون تومان. هر کتاب فروش(۱۷۲ کتابفروش در طرح شرکت کردند) به طور میانگین نیز ۱۸۳ میلیون تومان! که البته باز از این عدد هم به ناشر درصدی می رسد و حتی برخی از ناشران هم خودشان کتابفروشی دارند و اینطور نیست که دریافتی ناشر از فروش کتابفروشان صفر باشد.ناشر کتاب خود را با میانگین تخفیف ۲۵ تا ۳۰ درصد به کتابفروش می‌دهد و در این دوره نیز کتابفروش باید ۱۰ درصد هم تخفیف، ۳ درصد سهم خانه کتاب و ادبیات، هزینه پست و نیرو را هم بدهد. مجموع سود کتابفروشی نیز شاید به کمتر از 15 درصد برسد اگر بخواهیم سود خالص کتابفروش را همان ۱۵ درصد از ۳۱ میلیارد و ۵۱۹ میلیون تومان برآورد کنیم در کل هر کتابفروش ۲۷ میلیون تومان از فروش مجازی نمایشگاه سود خالص برده است. البته باز هم برای ناشران حضور کتابفروشان سودی هم به همراه داشته است. نبود کتابفروشان برای ناشران از این جهت اهمیت دارد که در این ۱۰ روز بتوانند نقدینگی خود را در سریع‌ترین زمان ممکن جمع آوری کنند.اما هر ناشر نزدیک به ۶۶ میلیون تومان فروش خالص داشته است. این رویه که ناشران آثارشان به طور انحصاری به فروش برسانند به مرور به حیات کتابفروشان ضربه می‌زند و ویترین ناشران روز به روز کوچک و کوچک‌تر می‌شود و ناشران فروشنده انحصاری آثارشان می‌شوند با حاشیه سود نزدیک به ۷۰ درصد که در چاپ‌های بعدی نیز این عدد بیش‌تر خواهد شد.
 
حسین جاوید مدیر نشر کتاب سده در واکنش به توئیت مدیر اداره کتاب نوشت: « تولید وابسته به نقدینگی است. ناشری که نقدینگی نداشته باشد، کتابفروش هم کتابی برای عرضه نخواهد داشت. نمایشگاه به طور سنتی از سال ۶۶ متعلق به ناشرها بوده است و با گرفتن این بازار از آن‌ها، یا با کوچک کردن سهم بازارشان همین نظم چرخه هم به هم می ریزد. نظر صدها ناشر همین است.»محمدعلی مرادیان در ادامه توئیت خود درخصوص کتابفروشان اینطور آورده است: «یکی از مهم‌ترین عوامل تداوم، رونق و مانایی ناشران تلاش زنجیره‌ای فروش خصوصاً کتابفروشی هاست. سراسر سال چه کسی بیشتر کتاب‌های ناشران را می‌فروشد؟»البته سهم کتابفروشان از حجم اقتصادی نمایشگاه کتاب در ۲ بخش مجازی و فیزیکی سال گذشته ۷.۸ درصد بوده است.