به گزارش تحلیل ایران امروز دیگر تقریباً همه والدین آگاه می‌دانند که رهاشدگی فرزندان در فضای رسانه و بدون آموزش و نظارت مؤثر ممکن است آن‌ها را با چه محتواهایی روبه‌رو کند اما از طرفی نیز ماهیت خود فیلترشکن‌ها نه‌تنها خواسته یا ناخواسته، دسترسی‌هایی با آسیب‌های
جبران‌ناپذیر برای فرزندان ما ایجاد می‌کند، بلکه از همین سنین پایین، قانون‌شکنی را به‌عنوان یک مفهوم معمول برای آن‌ها جا می‌اندازد که این نیز از زاویه‌ای دیگر می‌تواند آسیب‌های عمیقی را به فرزندانمان تحمیل کند؛ اما با چنین شرایطی که کودکان و نوجوانان ما به‌طور
مدام در معرض حملات آسیب‌زای فضای مجازی قرار دارند، بهترین راهکار چیست؟ آیا ادامه این روند فیلترینگ به مباحث تربیتی آن‌ها کمک می‌کند یا رهاشدگی در فضای بی‌دروپیکر رسانه؟ این سؤالی است که دکتر سعید مدرسی کارشناس علوم تربیتی و کارشناس تربیت رسانه پاسخی مهم برای
آن دارد.
فیلترینگ فعلی اهداف و دستاورد تربیتی ندارد
دکتر مدرسی سال‌ها در زمینه مسائل تربیت رسانه کار کرده و اساساً اثرات رسانه بر کودکان و نوجوانان از مهم‌ترین دغدغه‌های کاری او به شمار می‌رود، طوری‌که فقط طی چند سال اخیر چند ده‌هزار والدین را در دوره‌های رشدانه خود آموزش داده است اما بااین‌حال فیلترینگ امروز
را، هم‌راستای مباحث تربیتی نمی‌داند. او می‌گوید: «از نظر ما حکمرانی پلتفرم یکی از ابعاد تربیتی کودک و نوجوان به شمار می‌رود اما همه چیز نیست، ضمن اینکه فیلترینگ امروز نیز اصلاً با اهداف تربیتی اتفاق نیفتاده، پس قرار نیست در خدمت مباحث تربیتی باشد و قاعدتاً
ما نیز نمی‌توانیم از اثرات این نوع فیلترینگ یا عدم آن بر روی کودک و نوجوان خود حرف بزنیم. اگر واقعاً دغدغه نظام، حکمرانی جامع است، همین‌الان نیز خیلی چیزهای دیگر نباید وجود داشته باشد. مگر در حال حاضر محتوا و تبلیغات نامربوط در پیام‌رسان‌های مجوزدار دیده نمی‌شود؟
مگر فیلم غیراخلاقی در سامانه‌های داخلی در دسترس نیست و مگر در آپارات انواع فیلم‌های نامناسب وجود ندارد؟ پس چرا این‌ها فیلتر نمی‌شوند؟ به اعتقاد بنده اگر قرار بر فیلترینگ به سبک و سیاق فعلی و با اهداف تربیتی است، پس باید روبیکا هم فیلتر شود!»
با یک بام و چند هوای فیلترینگ نمی‌توان کار تربیتی کرد
این کارشناس رسانه که انتقاداتی به مدل فیلترینگ فعلی دارد، نقدهای خود را این‌چنین عنوان می‌کند:«سؤال من این است که الان چند نفر از نمایندگان محترم مجلس و همان‌هایی که طرح صیانت را در حال پیگیری و تصویب دارند، از سامانه‌های فیلترشده با زبان فارسی با مردم صحبت
می‌کنند؟ الان اگر فرزندتان از شما بپرسد که چرا آن‌ها سامانه‌های فیلتر شده را به رسمیت می‌شناسند، در آن فعالیت دارند و حتی از آن تریبون با مردم حرف می‌زنند، چه پاسخی برای او دارید؟ باید بپذیریم که دولتمردان ما به اصل «الناس علی دین ملوکهم؛ مردم به روش و طریقه
حاکمان خود زندگی می‌کنند»، پایبند نیستند و نگاه تربیتی و الگویی ندارند؛ شأن آن‌ها در جامعه رصد و دیده می‌شود، اما خودشان ناقض قانون خودشان هستند و با این روش هم نمی‌توانند بدنه جامعه را با خود همراه کنند.»
او در ادامه این نوع از فیلترینگ را کارآمد ندانسته و توضیح می‌دهد: «متأسفانه هر لحظه با تصمیماتی جدید مواجه می‌شویم و مثلاً به یکباره می‌بینیم که تلگرام فیلتر شده اما پشت این فیلتر، غرض تربیتی وجود دارد؟ آن هم فیلتری که با فیلترشکن‌های رسمی و غیررسمی، قابل‌رفع
است. تازه نکته عجیب‌تر اینکه فروشندگان فیلترشکن‌ها با حساب بانکی‌های رسمی کشور، فیلترشکن می‌فروشند. ضمن اینکه در حال حاضر دسترسی به فیلترشکن نیز هزینه‌ای ندارد، پس انگار که اصلاً چیزی در کشور ما فیلتر نیست.» مدرسی ادامه می‌دهد: «اصلاً اگر فردا روز، ایلان ماسک
موفق شد ماهواره استارلینک را به هر نحوی در ایران فعال کند که دیگر نه خبری از فیلتر است و نه فیلترشکن، آن موقع می‌خواهیم چه کنیم؟ بنابراین باید این را بدانیم که ما در مباحث تربیتی به اقداماتی هدف‌مند و اثرگذار نیازمندیم و با چنین یک بام و چند هوایی هیچ‌وقت
نتیجه نمی‌گیریم.»
حفاظت از فرزندان با فیلترینگ خودآگاه در خانواده
از نگاه کارشناس علوم تربیتی، آنچه بیش از هر چیز برای تربیت و هدایت کودکان و نوجوانان در فضای مجازی و دوری از آسیب‌ها به آن نیازمندیم، چیزی فراتر از فیلترینگ به سبک و سیاق فعلی است و آن هم فیلترینگ خودآگاه در خانواده است. مدرسی می‌گوید: «مسئله باید از سرچشمه
حل شود. ما پیش از فیلترینگ نیز داعیه‌دار خود فیلتری به‌منظور تربیت در خانواده بوده‌ایم؛ یعنی به هزاران‌هزار خانواده و متخصص گفته‌ایم که باید یک خود فیلترینگ تربیتی داشته باشند، حالا چه اینستاگرام و تلگرام فیلتر باشد و چه نباشد؛ به‌واقع از نگاه ما، فیلترینگ
خودآگاه در بستر خانواده شامل تمام فضاها می‌شود از جمله فضاهای مجوزداری چون روبیکا، روبینو، نماوا، تماشا، بله و…، بنابراین خانواده باید به هوش باشد و فرزندش را حتی در این فضاها رها نکند. ما فقط با همین نگاه فیلترینگ تربیتی خودآگاه ضابطه‌مند می‌توانیم تحت هر
شرایطی و با هر جناح و در هر حکومتی، تربیت فرزندانمان را به بهترین شکل ممکن انجام دهیم.»
او در ادامه بحث فیلترینگ تربیتی در خانواده ادامه می‌دهد: «نگاه خانواده‌ها در مصرف رسانه فرزندان نباید نگاه سرگرمی محور صرف، بلکه باید نگاه رشد محور باشد که این هم یک شبه اتفاق نمی‌افتد و در این مسیر هم نظام تربیت کشور در مدارس باید وارد عمل شود؛ هم دوره
سواد مجازی گسترده برای والدین برگزار شود و هم حکمران به قوانینی که خودش وضع می‌کند عامل باشد و آن‌وقت است که والدین می‌توانند ذائقه رسانه کودک را به جهت استفاده رشدمحور زمینه‌سازی کرده و اصول استفاده از رسانه و فضای مجازی را در وجود کودک نهادینه کنند؛ این
سیاستی است که در دنیا نیز دنبال می‌شود.»
باید شعور خانواده و جامعه را ارتقا دهیم
مدرسی معتقد است برای رسیدن به فیلترینگ خودآگاه باید شعور خانواده و جامعه را ارتقا دهیم. او می‌گوید: «متأسفانه ما درمجموع، هم نقص فهم فنی و هم نقص فهم تربیتی داریم که دنیا این مسئله را با وی‌پی‌ان (شبکه خصوصی مجازی) حل کرده است. یعنی خانواده برای فرزندانش
در سنین مختلف، سطوح دسترسی مختلف تعیین می‌کند که البته ما هم در دوره‌های خودمان این‌ها را به خانواده‌ها آموزش می‌دهیم. مثلاً همین گوگل بخشی دارد به نام فامیلی‌لینک که تنظیمات را به خانواده یاد می‌دهد که فرزندتان در چه سنی از چه برنامه‌ای می‌تواند استفاده کند.
آیا این به معنی فیلترینگ نیست و فیلترینگ خودآگاه در خانواده را رقم نمی‌زند؟ یا مثلاً آمریکا در بسیاری از ایالت‌ها و کشورهایش در جهت بهره‌مندی از فضای مجازی در حال انجام اقداماتی برای کودکان و نوجوانان متناسب با محدودیت‌های سنی است و روی بالابردن شعور خانواده
کار می‌کند اما در کشور ما چنین سامانه‌هایی نیست و چنین دغدغه و اراده‌ای هم وجود ندارد.»
سعید مدرسی به‌عنوان مدیرعامل مؤسسه تربیت رسانه‌ای باران که اتفاقاً پروژه ملی «ابری شهر» را باهدف ارتقای سواد رسانه در مقطع دبستان و متوسطه اول راه‌اندازی کرده، وجود چنین سایت‌هایی را نمونه‌ای از بسترهای مناسب برای تربیت کودکان در بحث فضای مجازی معرفی کرده
و می‌گوید: «این سایت محتوای کاملی در بحث سواد رسانه ارائه می‌دهد که از همان آمریکا هم جلوتر و جامع‌تر است اما واقعاً چنین سایت‌هایی برای چه کسی اهمیت دارد؟ سایتی که افتخار یک مجموعه مردم‌نهاد غیردولتی است و رهبر انقلاب هم به آن نظر بسیار مثبتی دارند. مردادماه
سال گذشته خدمت رهبر انقلاب بودیم و وقتی ایشان صحبت‌ها را شنیدند روی دو نکته تأکید کردند. «اول اینکه کارتان را با تمام سختی‌هایش ادامه دهید و دوم اینکه این را به بدنه آموزش‌وپرورش ملحق کنید که این جهاد شماست.» پس اگر واقعاً در فضای مجازی و رسانه، دغدغه تربیت
داریم، آموزش‌وپرورش کشور ما باید از دستاوردهای آموزش‌وپرورش کشور ما باید از دستاوردهای تربیتی که روی این سامانه کارآمد و رایگان قرار گرفته، استفاده کند.»