به گزارش تحلیل ایران ، در سال‌های اخیر، برخی تولیدات نمایشی، به‌ویژه مجموعه‌هایی مانند تاسیان، تلاش کرده‌اند چهره‌ای متفاوت از ساواک ارائه دهند.
این بازنمایی تاریخی که گاه ساواک را سازمانی منظم، حرفه‌ای و حتی با ملاحظات اخلاقی نشان می‌دهد، در تضاد آشکار با شواهد تاریخی و گزارش‌های مستند از عملکرد این نهاد در دوران پهلوی است. اما این تغییر روایت چگونه رخ داده و چرا اهمیت دارد؟
روایت عجیب فیلمسازان جوان از پهلوی و حتی طرفداری برخی از بازیگران از این رژیم در حالی رخ می‌دهد که هنرمندان بسیاری زندان و شکنجه ساواک را تجربه کرده‌اند.
ساواک و سرکوب سیستماتیک هنرمندان
نویسندگان و شاعران؛ قربانیان اصلی سانسور و سرکوب
ساواک از همان آغاز، روشنفکران و نویسندگان را تهدیدی جدی برای حکومت پهلوی می‌دانست و با حساسیت ویژه‌ای آن‌ها را تحت نظر داشت. بسیاری از چهره‌های برجسته‌ی ادبیات معاصر، قربانی شکنجه، سانسور یا تبعید شدند.
غلامحسین ساعدی (نمایشنامه‌نویس و نویسنده)
ساعدی به دلیل مضامین اجتماعی و انتقادی آثارش، بارها توسط ساواک بازداشت و شکنجه شد. او در رمان‌ها و نمایشنامه‌هایش، وضعیت اجتماعی و فقر مردم در دوران پهلوی را به تصویر می‌کشید که باعث شد تحت فشار قرار گیرد.
بعد از آزادی، همچنان تحت تعقیب بود تا جایی که ناچار شد به فرانسه مهاجرت کند.
سعید سلطان‌پور (شاعر و نمایشنامه‌نویس)
او از مهم‌ترین چهره‌های روشنفکری آن دوران بود که به دلیل فعالیت‌هایش در حوزه‌ی تئاتر و ادبیات انقلابی، در دهه‌ی ۱۳۵۰ توسط ساواک دستگیر شد. سلطان‌پور را در روز عروسی‌اش بازداشت کردند و تحت شکنجه‌های شدیدی قرار دادند.
احمد شاملو (شاعر و مترجم)
شاملو، به‌دلیل گرایش‌های آزادی‌خواهانه و حمایت از جنبش‌های مردمی، بارها توسط ساواک احضار شد.
بسیاری از آثارش مشمول سانسور قرار گرفتند و برخی از اشعارش در دوران پهلوی اجازه‌ی انتشار نیافتند. او حتی پس از سقوط رژیم پهلوی نیز از اثرات آن فشارها رهایی نیافت.
مهدی اخوان ثالث (شاعر)
شاعر مشهور شعر زمستان، که به دلیل اشعار اجتماعی و انتقادی‌اش تحت تعقیب ساواک بود. او بارها مورد بازجویی قرار گرفت و برخی آثارش سانسور شدند.
سرکوب در تئاتر و سینما
بهرام بیضایی (نمایشنامه‌نویس و کارگردان سینما)
بیضایی که یکی از مهم‌ترین نمایشنامه‌نویسان و فیلمسازان ایران است، در دوران پهلوی بارها با محدودیت‌های ساواک روبه‌رو شد. برخی از نمایش‌هایش مانند غروب در دیاری غریب اجازه‌ی اجرا پیدا نکردند. او همواره تلاش می‌کرد با نمادگرایی و کنایه‌های هنری، شرایط اجتماعی
را نقد کند.
پروانه معصومی (بازیگر)
پروانه معصومی یکی از بازیگران خوب و مهم سینما، قبل و بعد از انقلاب اسلامی است، بازیگری که خطره مهمی از دستگیری توسط سواک دارد.
در ادامه خاطره پروانه معصومی از تهدید خود و بهرام بیضایی به زندان در رژیم پهلوی را مشاهده می‌کنید.
داریوش مهرجویی (کارگردان سینما)
فیلم گاو، ساخته‌ی داریوش مهرجویی، در ابتدا با مشکل ممیزی روبه‌رو شد. مضمون فیلم، تضاد بین سنت و مدرنیته و وضعیت دهقانان را به تصویر می‌کشید که برای ساواک حساسیت‌برانگیز بود.
مسعود کیمیایی (کارگردان سینما)
فیلم قیصر و برخی دیگر از آثار کیمیایی، به دلیل پرداختن به فساد و خشونت اجتماعی، تحت فشار ساواک قرار گرفتند.
چرا امروز ساواک تطهیر می‌شود؟
تغییر روایت تاریخی و بازنویسی گذشته
امروزه در برخی سریال‌ها و فیلم‌ها، تلاش می‌شود تا تصویری حرفه‌ای، منظم و حتی قابل‌احترام از ساواک ارائه شود.
در حالی که اسناد تاریخی، چهره‌ای سرکوبگر، بی‌رحم و خشن از این نهاد ترسیم می‌کنند. این تغییر روایت، بخشی از یک مهندسی فرهنگی است که می‌تواند درک تاریخی نسل‌های جدید را تحریف کند.
جذابیت دراماتیک یا نرمال‌سازی سرکوب؟
در برخی تولیدات، مأموران ساواک به‌عنوان شخصیت‌هایی با دغدغه‌های شخصی و اخلاقی نشان داده می‌شوند. این تکنیک در روایت درام می‌تواند چهره‌های مثبت و منفی فیلم را نمایان کند و در نهایت باعث عادی‌سازی چهره‌ی یک سازمان سرکوبگر می‌شود.
کمبود آگاهی تاریخی در میان نسل جدید
با گذر زمان، خاطرات سرکوب‌های ساواک کمرنگ‌تر شده و موج سنگین تحریف و جنگ رسانه‌ای و عدم آگاهی تاریخی در میان نسل جوان، زمینه را برای پذیرش روایت‌های تحریف‌شده فراهم کرده است. هرچند شاید مهم‌ترین دلیل اتفاق اهمیت دادن بیش از حد به نفع شخصی باشد.
مسئولیت هنرمندان در برابر تاریخ
امروز تصویر و هنرهای زیر مجموعه آن مهم‌ترین راه انتقال مفاهیم تاریخی به مخاطب‌اند؛ راه‌هایی که بیش از هر اتفاق دیگر نقش فرهنگ ساز در جامعه دارند.
شاید اگر شما هم اهمیتی برای روایت درست تاریخ قائل باشید تلاش کنید تا از تحریف آن جلوگیری کنید.
هنرمندانی که امروز در تولید چنین آثار تاریخی مشارکت دارند، مسئولیت سنگینی در قبال حقیقت بر عهده دارند. آن‌ها باید به یاد داشته باشند که بسیاری از هم‌صنفانشان در دوران پهلوی، تنها به دلیل بیان حقیقت، شکنجه، زندانی یا مجبور به تبعید شدند. سفیدنمایی ساواک،
نه‌تنها تحریفی از واقعیت تاریخی، بلکه خیانتی به حافظه‌ی جمعی و حقوق قربانیان این سازمان است.