قدرت‌های بزرگ دنیا درحال سقوط هستند

به گزارش تحلیل ایران آیات ۳۶ تا ۴۴ سوره انبیاء بخشی از گفت‌وگوی قرآن با مخالفان پیامبر اسلام است؛ مخالفانی که با تمسخر، انکار و تهدید، در برابر دعوت الهی می‌ایستادند.

این آیات تصویری روشن از منطق دشمنان حق، شیوه‌های مقابله آن‌ها و پاسخ‌های خداوند ارائه می‌کند. محور این گزارش بررسی این مجموعه آیات با تأکید بر مفهوم دشمن‌شناسی است؛ یعنی شناخت ویژگی‌ها، روش‌ها و انگیزه‌های دشمنان حقیقت و پیامبران.

تمسخر به‌عنوان نخستین سلاح دشمنان

آیه ۳۶ بیان می‌کند که کافران وقتی پیامبر را می‌دیدند، او را دست می‌انداختند و می‌گفتند: آیا این کسی است که خدایان شما را نکوهش می‌کند؟ این آیه نشان می‌دهد که نخستین واکنش مخالفان در برابر سخن حقی که منافعشان را تهدید می‌کند، تمسخر است.

تمسخر ابزاری برای تحقیر پیامبر، کم‌اهمیت جلوه‌دادن دعوت او و ایجاد تردید در پیروان است. دشمنان معمولاً از شیوه‌های روانی برای شکستن شخصیت رهبران حق استفاده می‌کنند، زیرا می‌دانند حذف شخصیت، در نهایت به تضعیف پیام و مأموریت الهی می‌انجامد.

در ادامه آیه، قرآن انگیزه این رفتار را روشن می‌کند: کافران به یاد نمی‌آوردند که خودشان در برابر خداوند در معرض نابودی‌اند. یعنی دشمنی آن‌ها ریشه در غفلت، غرور و بی‌توجهی به حقیقت داشت.

انکار قیامت؛ ستون فکری دشمنی

آیات بعدی به باور نداشتن کافران نسبت به قیامت و حسابرسی اشاره دارد. آن‌ها با شک و انکار می‌پرسیدند: این وعده قیامت کی خواهد بود اگر راست می‌گویید؟ این پرسش نه از سر جست‌وجوی حقیقت، بلکه تمسخری چالش‌گرانه بود. دشمنان پیامبران چون اعتقادی به حسابرسی نداشتند، هیچ انگیزه‌ای برای اصلاح رفتار خویش نمی‌دیدند و مقاومتشان در برابر دعوت حق تشدید می‌شد.

این نکته نشان می‌دهد که در دشمن‌شناسی قرآنی، ریشه‌های معرفتی و اعتقادی بسیار مهم‌اند. دشمنی تنها حاصل منافع مادی نیست؛ گاه بی‌باوری به اصول اخلاقی و آخرت، انسان را به نفی همه ارزش‌های الهی می‌کشاند.

فریبکاری دشمن با درخواست عذاب

در آیات ۳۷ و ۳۸ اشاره می‌شود که کافران به‌جای پذیرفتن حق، با لحن تمسخرآمیز از پیامبر می‌خواستند عذاب وعده داده‌شده را بیاورد. این رفتار نشانه دیگری از شیوه دشمنان است: وقتی استدلال‌ها را نمی‌پذیرند و راه گفت‌وگو بسته می‌شود، به چالش‌های ظاهری روی می‌آورند. آن‌ها تصور می‌کردند اگر عذاب فوراً نازل نشود، پیامبر را در موضع ضعف قرار داده‌اند.

اما قرآن پاسخ می‌دهد که عذاب الهی ناگهانی خواهد آمد، در زمانی که گمان نمی‌کنند و پشیمانی در آن لحظه سودی ندارد. بنابراین در مواجهه با دشمنان، نباید تحت فشار چالش‌های ظاهری قرار گرفت و باید به حکمت و زمان‌بندی الهی اعتماد داشت.

غفلت از رحمت الهی و سوء برداشت از امنیت ظاهری

آیات ۴۰ تا ۴۲ یادآور می‌شود که کافران احساس امنیت کاذب داشتند. آنان می‌پنداشتند که چون عذابی نمی‌آید، پس در امان‌اند و خداوند قادر نیست به آنان آسیب برساند. این احساس امنیت یکی از خصیصه‌های دشمنان حق است؛ غروری که از قدرت‌های ظاهری، ثروت و نفوذ اجتماعی ناشی می‌شود.

قرآن تصریح می‌کند که هیچ نیرویی قادر به دفع عذاب الهی نیست و وقتی فرمان خدا برسد، راه گریزی وجود ندارد. دشمنان ممکن است خود را قوی‌ترین بدانند، اما قدرت واقعی و پایدار فقط از آن خداست.

یادآوری نابودی امت‌های پیشین؛ درسی برای دشمن‌شناسی

در آیه ۴۳ و ۴۴ مثال‌هایی از امت‌های پیشین آورده می‌شود؛ اقوامی که گمان می‌کردند با ثروت و ساختارهای اجتماعی خود بر حق چیره می‌شوند، اما ناگهان نابود شدند. قرآن تأکید می‌کند که آنان در سرزمین‌ها راه می‌رفتند و نشانه‌های تمدن‌های زوال‌یافته را می‌دیدند، اما از آن پند نمی‌گرفتند.

این بخش نشان می‌دهد که دشمن‌شناسی بدون توجه به تاریخ ناقص است. قرآن با یادآوری سرنوشت دشمنان حق در گذشته، به مخاطبان می‌آموزد که رفتارهای کنونی کفار نیز همان الگو را دنبال می‌کند و پایانشان نیز مانند گذشتگان خواهد بود.

ویژگی‌های دشمن از نگاه سوره انبیاء

این آیات مجموعه‌ای از ویژگی‌های دشمنان حقیقت را ترسیم می‌کند:

استفاده از تمسخر و تخریب شخصیت

بی‌اعتقادی به آخرت و انکار حسابرسی

چالش‌طلبی و مطالبه‌گری نادرست برای آوردن عذاب

غرور و احساس امنیت کاذب

غفلت از سنت‌های الهی و درس‌های تاریخ

مقاومت در برابر حق به دلیل منافع، غرور و جهل

بر اساس این آیات، قرآن به مؤمنان می‌آموزد که دشمنان حق همیشه از یک الگوی رفتاری مشابه پیروی می‌کنند و شناخت این ویژگی‌ها برای استقامت در مسیر الهی ضروری است. همچنین یادآوری می‌کند که پیروزی نهایی از آنِ حق است، هرچند دشمنان در ظاهر قدرتمند و مسلط به نظر برسند.

تلاوت این آیات را که در صفحه ۳۲۵ قرآن کریم

واقع است، ببینید و بشنوید.