به گزارش تحلیل ایران ، گروه بین الملل: رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه پس از ۱۳ سال به عراق سفر کرد. چندین وزیر عضو کابینه، رئیس سرویس اطلاعاتی میت و برخی از مشاورین نظامی و اقتصادی در این سفر اردوغان را همراهی کردند. نگاهی
به لیست توافقنامه‌های امضا شده بین اردوغان و محمد شیاع السودانی نخست وزیر عراق، نشان دهنده این است که اقتصاد و امنیت به عنوان دو رکن مهم اهداف آنکارا در این سفر برجسته شد و ترکیه می‌خواهد از ظرفیت‌های اقتصادی عراق بالاترین بهره را ببرد.
عراق و ترکیه ۲۶ موافقتنامه و یادداشت تفاهم در زمینه‌های امنیتی، تجاری، آب، توسعه و سایر زمینه‌ها امضا کردند. تلاش برای تحقق اهداف پروژه «مسیر توسعه»، از مهمترین اهداف ترکیه در عراق است و قرار است برای اتصال بندر فاو عراق به ترکیه و ایجاد یک گذرگاه تجاری
جدید از فاو تا بندر مرسین ترکیه در سواحل دریای مدیترانه، قطر و امارات متحده عربی نیز مشارکت مالی داشته باشند. به همین خاطر، علاوه بر عبدالقادر اورال اوغلو، وزیر ترابری و زیرساخت ترکیه و رزاق محیبس الصداوی وزیر حمل و نقل عراق، جاسم بن سیف السلیطی وزیر حمل و
نقل و ارتباطات قطر و سهیل محمد المزروعی وزیر انرژی و زیرساخت امارات نیز در مراسم امضای یادداشت تفاهم حضور داشتند.
اردوغان، پس از دیدار با محمد شیاع السودانی، نخست وزیر عراق در نشست مشترک خبری اعلام کرد: «این سفر و توافق‌هایی که امضا شده، نقطه عطف جدیدی در روابط ترکیه و عراق خواهد بود. توافقنامه چارچوب استراتژیک برای همکاری مشترک که با نخست وزیر محترم عراق امضا کردیم،
یک نقشه راه ارزشمند و استوار است. همکاری در زمینه امنیت و مبارزه با تروریسم یکی از مهمترین موضوعات دستور کار ما بود. اشاره رسمی عراق به این که پ.ک. ک یک گروه ممنوعه است، مورد استقبال ماست و درباره اقدامات مشترک قابل اجرا علیه گروه تروریستی پ.ک.ک و شاخه‌های
آن که از خاک عراق ترکیه را هدف قرار می‌دهند، رایزنی کردیم». اردوغان همچنین درباره ادامه حمله‌های رژیم صهیونیستی به غزه گفت: «با مقامات عراق، تأثیرات ظلم اسرائیل در فلسطین بر منطقه خود را مورد بررسی قرار دادیم و درباره گام‌های مشترکی که می‌توانیم برداریم رایزنی
کردیم».
محمد شیاع السودانی نخست وزیر عراق نیز امنیت عراق و ترکیه را به هم مرتبط دانست و اعلام کرد: «در این دیدار درباره همکاری امنیتی که ثبات ترکیه و عراق را تضمین می‌کند، توافق کردیم. نمی‌توانیم اجازه حمله به کشور دیگری از طریق خاک عراق را بدهیم».
عراق طی سالیان گذشته به یکی از مهمترین مقاصد صادرات کالا و شرکای تجاری ترکیه تبدیل شده است. اردوغان در جریان سفر به بغداد، درباره حجم مبادلات تجاری گفت: «حجم تجارت بین کشور ما و عراق در سال گذشته حدود ۲۰ میلیارد دلار بود. ما می‌خواهیم این حجم را به سطوح
بالاتر برسانیم. درباره اقداماتی که در این زمینه باید انجام دهیم با جناب نخست وزیر صحبت کردیم».
مثلث اهداف ترکیه در عراق
طی سالیان گذشته، ترکیه در حوزه حساس آب و امنیت، مشکلات خاصی برای عراق به وجود آورده است. مقابله با تحرکات تروریستی پ.ک. ک از سوی نیروی هوایی و نیروی زمینی ترکیه، بارها موجب آن شده که روستاییان مناطق مرزی شمال عراق، امنیت و امکان تردد و فعالیت روزمره را از
دست بدهند و امنیت غیرنظامیان منطقه در خطر قرار بگیرد. ترکیه همچنین با سدسازی و اعمال کنترل بر میزان ورود آب به عراق، عملاً همسایه خود را در تنگنا قرار داده و این در حالی است که مناطق گسترده‌ای از شمال و جنوب عراق، به بازار مصرف کالاهای ترکیه‌ای تبدیل شده است.
بنابراین به شکل اجمالی می‌توان گفت که اقتصاد، امنیت و آب، سه ضلع مثلث اهداف ترکیه در عراق هستند.
ترکیه به دنبال خرید نفت از عراق است و می‌خواهد در آینده، گاز عراق را نیز منتقل کند و علاوه بر پروژه‌های عمرانی عظیم، در بازار مصرف مواد غذایی، پوشاک و مبلمان عراق، امتیازات کلانی به دست آورد و در حوزه آب نیز از کارت فشار استفاده کند. در عین حال، به دنبال
آن است تا با همکاری و همراهی ارتش عراق و همچنین نیروهای پیشمرگه اقلیم کردستان عراق، به تهدیدات تروریستی پ.ک. ک پایان دهد. اما هنوز مشخص نیست که در میدان عمل، کمیته عملیاتی مشترک تا چه اندازه بتواند امکان هماهنگی بین نیروها و تغییر شرایط بر روی ارض واقع را
ایجاد کند.
سفر اردوغان به اربیل
رئیس جمهور ترکیه، پس از پایان دیدارهایش در بغداد، راهی اربیل شد تا با سران اقلیم کردستان عراق نیز دیدار و گفت و گو کند. یکی از نکات برجسته مهم در سفر اردوغان به اربیل، این بود که او با نچیروان بارزانی رئیس اقلیم، مسرور بارزانی نخست وزیر اقلیم و اعضای کابینه
محلی دیدار کرد اما با بافل طالبانی رهبر حزب اتحادیه میهنی کردستان عراق دیداری صورت نگرفت. برخی از روزنامه نگاران و تحلیلگرانی که اردوغان را در این سفر همراهی می‌کردند، اعلام کردند که آنکارا به بهانه آزادی عمل فعالیت نیروهای گروه موسوم به حزب کارگران کردستان
ترکیه در سلیمانیه، در مقابل طالبانی موضع گرفته و در هفته‌های اخیر، اردوغان و هاکان فیدان وزیر امور خارجه کابینه او، بارها به طور آشکار به اتحادیه میهنی هشدار داده و از طالبانی انتقاد کرده‌اند.
اما با وجود اینکه روابط رو به رشد و تثبیت شده‌ای بین ترکیه و حزب دموکرات کردستان به رهبری بارزانی وجود دارد، کنترل نفت عراق در اختیار دولت مرکزی بغداد است و پس از صدور حکم دادگاه، ترکیه و اقلیم کردستان عراق، نمی‌توانند نفت عراق را به شکل غیرقانونی به فروش
برسانند.
نتیجه
عراق به عنوان یکی از ثروتمندترین کشورهای منطقه، علاوه بر حوزه نفت و انرژی، در بخش‌های دیگری نظیر کشاورزی و بازار مصرف، مورد توجه دولت و بخش خصوصی ترکیه قرار گرفته است. انتظار می‌رود در شرایطی که بحران اقتصادی ترکیه را فرا گرفته و تورم و ناتوانی در تأمین
مالی اقتصاد این کشور را با مشکلات بزرگی روبرو کرده، عراق عملاً به یک مجرای تنفسی تبدیل شود و دولت اردوغان، بخشی از مشکلات اقتصادی خود را با مواهب و آورده‌های عراق حل کند.