به گزارش تحلیل ایران به نقل از ستاد نانو، سند ملی توسعه علوم و فناوری نانو در آبان‌ماه سال ۱۴۰۱ به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسیده است. ستاد توسعه فناوری‌های نانو و میکرو گزارش اجرای این سند در سال ۱۴۰۲ را در قالب ۶ فصل
منتشر کرد. این گزارش به تشریح اقدامات صورت‌گرفته در راستای اهداف کلان، راهبردها، اقدامات ملی و حوزه‌های اولویت‌دار تعریف‌شده در این سند پرداخته است.
در فصل نخست از این گزارش به «وضعیت دستیابی به اهداف کلان توسعه فناوری نانو در ایران» پرداخته شده است. بر اساس این فصل از گزارش، در زمینه «حفظ جایگاه علمی و ارتقای اقتدار کشور در علم و فناوری نانو»، در سال ۲۰۲۳ میلادی، ۱۱۱۷۹ مقاله مرتبط با فناوری نانو توسط
محققان ایرانی در WoS نمایه شده است. این تعداد معادل ۴٫۶ درصد از کل مقالات نانو منتشرشده و ۱۸٫۹ درصد از کل مقالات علمی منتشر شده ایران در WoS است. بدین‌ترتیب ایران در رتبه پنجم جهان از نظر تعداد مقالات نانو قرار گرفته است. ۳۲٫۶ درصد از مقالات نانو ایران در
این سال به صورت مشترک با کشورهای دیگر بوده است. ایران در سال ۲۰۲۲ در رتبه بیستم در جهان از لحاظ سرانه مقاله نانو به جمعیت قرار گرفته است. همچنین در همین سال، ایران در رتبه اول جهان از لحاظ تعداد مقاله به ازای مقدار GDP بر اساس نرخ برابری قدرت پول (PPP) قرار
گرفته است. در سال ۲۰۲۳ دانشگاه‌های تهران، علم و صنعت و تبریز، در رتبه‌های اول تا سوم در بین دانشگاه‌های ایران از نظر تعداد مقاله نانو قرار داشته‌اند.
بر اساس معیارهای فدراسیون سرآمدان علمی ایران، جمعاً ۹۷ مقاله نانو ایران در فهرست مجلات برتر علمی جهان در سال ۲۰۲۳ قرار داشته است. در همین سال، ۴۲۳۵ مقاله نانو ایران در مجلات Q۱ نمایه شده‌اند و رتبه ایران از این نظر در جهان هفتم بوده است. همچنین در شاخص h
در ۵ سال منتهی به ۲۰۲۳ (h-index پنج ساله)، رتبه جهانی ایران یازدهم بوده است. ایران در سال ۲۰۲۳ تعداد ۸ پتنت نانو در دفتر ثبت پتنت آمریکا (USPTO) ثبت کرده است و بدین‌ترتیب، تعداد کل اختراعات نانو ایران در دفاتر ثبت پتنت آمریکا و اروپا به ۳۵۴ اختراع (۱۷ درصد
از کل پتنت های ثبت شده ایران و ۰٫۱۳ پتنت نانو در ازای هر ۱۰۰ مقاله) رسیده است.
ستاد نانو در راستای «ارتقای نوآوری بر پایه فناوری‌های بدیع با اثرگذاری اقتصادی و اجتماعی بالا»، از توسعه ۷ محصول نانو با نوآوری جهانی و ویژگی‌ها و دستاوردهای منحصر به فرد حمایت کرده است. این ۷ محصول عبارت‌اند از: «سیستم خنثی‌سازی کاستیک مستعمل با تماس دهنده‌ی
غشایی»، «کیت تشخیص سریع سرطان روده»، «جداکننده باتری لیتیوم-یون»، «سامانه تولید بوروفین با قابلیت انتقال و تست»، «آلوپلاستیک استخوانی ترمیم‌کننده بافت‌های استخوانی»، «حسگر پوشیدنی هوشمند تشخیص و پایش زردی نوزادان» و «هیدروکسید آلومینیوم شفاف نانوساختار».
در راستای «ارتقای صنایع موجود با بهره‌گیری از فناوری نانو»، در سال ۱۴۰۱ حجم فروش بازار فناوری نانوی ایران با حجم فروش ۳۰۳۷۹۵ میلیارد ریال(معادل با ۱۱۲۵ میلیون دلار) نسبت به سال ۱۴۰۰ رشد ۵۰ درصدی داشته است. بازار فناوری نانو ایران در چهار سال منتهی به سال
۱۴۰۱ به طور متوسط ۵۰٫۸ درصد رشد فراتر از تورم داشته است. از حجم بازار فناوری نانو ایران در سال ۱۴۰۱، صادرات سهمی معادل با ۶٫۳ درصد (۶۹ میلیون دلار) و فروش داخلی سهمی معادل با ۹۳٫۷ درصد را به خود اختصاص داده است.
بازار فناوری نانو طبق تعریفی که در استانداردهای بین‌المللی به آن اشاره شده، به سه بخش «بازار کالای فناوری نانو»، «بازار تجهیزات فناوری نانو» و «بازار خدمات فناوری نانو» تقسیم شده است. بر این اساس، بازار تجهیزات فناوری نانو ایران علی‌رغم آنکه در سال‌های ۱۴۰۰
و ۱۳۹۹ رشد خوبی نسبت به سال‌های قبل داشته، اما در سال ۱۴۰۱ با ۲۲۲۸ میلیارد ریال فروش، افت ۱۶ درصدی نسبت به سال گذشته داشته است. این در حالی است که در همین سال بازار خدمات فناوری نانو ایران با ۵۳۶۳ میلیارد ریال فروش شاهد بیش از ۱۵۰ درصد رشد نسبت به سال گذشته
بوده است. در سال ۱۴۰۱ در بازار محصولات فناوری نانو ایران، از بین حوزه‌های صنعتی مختلف صنعت ساخت‌وساز با سهم ۴۸ درصد و از بین انواع فناوری در حوزه نانو فناوری نانوپوشش با سهم ۵۷ درصد در رتبه نخست بازار محصولات نانو قرار داشته‌اند.
گفتنی است در سال ۱۴۰۱ جمعاً ۳۸۵ شرکت در زمینه تولید محصولات، تجهیزات و خدمات حوزه فناوری نانو در ایران فعالیت داشته و ۸۵ درصد از حجم بازار فناوری نانوی ایران در اختیار ۶۹ شرکت اول بوده است. از بین انواع فناوری در حوزه نانو، بیشترین تعداد شرکت‌های فناوری
نانوی ایران در حوزه‌های نانوپوشش، نانومواد و نانوکامپوزیت فعالیت داشته‌اند. در زمینه «صادرات پایدار و ارتقای نشان ساخت ایران محصولات نانو در بازارهای منطقه‌ای و جهانی»، میزان صادرات محصولات نانو از سال ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۱ افزایش بیش از سه برابری داشته است، این در
حالی است که سهم صادرات از کل بازار در این بازه زمانی ثابت مانده است. بدین‌ترتیب در سال ۱۴۰۱ حجم صادرات محصولات فناوری نانو ساخت ایران به ۶۹٫۱ میلیون دلار رسید. گفتنی است در این سال ۵۰ کشور مقصد صادراتی محصولات نانو ایران بوده‌اند و کشورهای عراق، افغانستان
و روسیه در رتبه‌های اول تا سوم بین این مقاصد از نظر ارزش صادرات قرار داشته‌اند.
افغانستان و روسیه در رتبه‌های اول تا سوم بین این مقاصد از نظر ارزش صادرات قرار داشته‌اند.
ستاد نانو در راستای «ارتقای اثرگذاری فناوری نانو در بهبود کیفیت زندگی و اثرگذاری اجتماعی»، از ۷ محصول صنعتی با اثرات اقتصادی و اجتماعی بالا حمایت کرده است. این ۷ محصول عبارت‌اند از: «نانوداروها»، «دستگاه تشخیص سرطان»، «کاتالیست‌های نانوساختار»، «پکرها و
پلاگ‌های متورم‌شونده چاه‌های نفت و گاز»، «سامانه‌های ژنراتور نانوحباب»، «رنگ‌های نانو مورد استفاده در صنایع هوایی» و «پوشش‌های نانوساختار پره‌های کمپرسور هوایی».
در فصل دوم، گزارش اجرای ۷ راهبرد و ۲۲ اقدام ملی در سال ۱۴۰۲ ارائه شده است. بر اساس آنچه ذیل راهبرد ۱، یعنی «ترویج و فرهنگ‌سازی برای افزایش مشارکت ذی‌نفعان در توسعه و به‌کارگیری فناوری نانو» تشریح شده، ستاد نانو در راستای رصد و ارزیابی فعالیت‌های ترویجی و
حمایت از تولید و انتشار محتوا در رسانه‌ها در سال ۱۴۰۲، به انتشار ۴ شماره از فصلنامه فناوری نانو، ۱۴۰۰ خبر و گزارش خبری در سایت ستاد نانو، بیش از ۱۴۰۰ مطلب در کانال ستاد نانو در پیام‌رسان‌های بله و تلگرام و بیش از ۹۷۰ محتوای ویژه شبکه‌های اجتماعی پرداخته است.
انتشار محتوای مرتبط با فناوری نانو به میزان ۶۶۱۴ دقیقه در تلویزیون، ۷۱۶۶ دقیقه در رادیو، ۱۱۴۰ مطلب در روزنامه‌ها و ۷۸۰۰ مطلب در خبرگزاری‌ها از دیگر اقدامات ستاد نانو در این راستا در سال ۱۴۰۲ بوده است. ستاد نانو در این سال به بیش از ۳۲۸ درخواست رسانه‌ای از
سوی خبرنگاران رسانه‌های عمومی پاسخ داده است. برگزاری نهمین جشنواره «نانو و رسانه» از دیگر اقدامات ستاد نانو در سال ۱۴۰۲ بوده است.
ارتقای آموزش عمومی فناوری نانو برای دانش‌آموزان و دانشجویان، محور دیگر ترویج فناوری نانو در راهبرد ۱ بوده است. برگزاری چهاردهمین المپیاد دانش‌آموزی علوم و فناوری نانو با شرکت ۴۰۹۲ دانش‌آموز، آموزش حدود ۱۰۰ هزار دانش‌آموز در شبکه آزمایشگاه‌های دانش‌آموزی
توانا و برگزاری مسابقات «نیلوفر آبی»، «ماهر»، «سازه‌های شگفت‌انگیز» و «ستون تصفیه آب» به منظور ترغیب دبیران و دانش‌آموزان به فعالیت آزمایشگاهی از جمله اقدامات ستاد نانو در سال ۱۴۰۲ در حوزه ترویج دانش‌آموزی فناوری نانو بوده است. در مجموع ستاد نانو در سال ۱۴۰۲
از برگزاری ۴۵۶ رویداد آموزشی و ترویجی فناوری نانو در حوزه دانش‌آموزی و آموزش ۸۸۱۶۸ نفر در این رویدادها حمایت کرده است.