پهپادها و موشک‌های ایرانی در سرزمین تزار

به گزارش تحلیل ایران نمایشگاه دفاعی روسیه موسوم به «آرمیا» ARMY 2024 یک نمایشگاه دفاعی در کشور روسیه است که از سال 2015 میلادی تا کنون به صورت سالانه در این کشور در حال برگزاری است.

این نمایشگاه محلی برای نمایش جدیدترین دستاوردهای نظامی کشور روسیه و برخی از متحدان نزدیک مسکو است.

محل برگزاری نمایشگاه آرمی 2024، در استان مسکو، منطقه کوبینکا و در مجموعه‌ای موسوم به "پاتریوتیک پارک" است. این مجموعه بزرگ شامل چندین موزه، نمایشگاه‌های مختلف در حوزه دفاعی و نظامی و همچنین محل برگزاری نمایشگاه آرمی است.

این نمایشگاه از 22 الی 24 مردادماه برپا شده است.

نمایشگاه امسال در مساحت 120 هزار متر مربع در فضای باز و 41 هزار و 500 متر مربع در فضای سرپوشیده و با حضور 1500 مجموعه صنعتی، علمی و نظامی از کشور روسیه برگزار شد. برخی از کشورهای خارجی دیگر نیز در این نمایشگاه به ارائه محصولات خود پرداختند که عبارتند از جمهوری اسلامی ایران، چین و همچنین بلاروس.

جنگ اوکراین و اثرات مهم در صنایع دفاعی روسیه

نگاهی به برخی از مهمترین دستاوردهای به نمایش گذاشته شده در آرمی 2024 مشخصا نشانگر تجربیات بدست آمده روسیه در جنگ با اوکراین بود. بخش عمده‌ای از تجهیزات جدید به نمایش درآمده نیز در حقیقت سیستم‌های قدیمی‌تری بودند که در این مدت بر اساس تجربیات جنگ اوکراین دچار ارتقاء شده بودند یا سامانه‌هایی که بر اساس درس آموخته‌های این جنگ به صورت کلی از ابتدا طراحی و ساخته شده بودند.

بی‌سرنشین‌ها و ضد بی‌سرنشین‌ها در صدر اخبار نمایشگاه

بی‌سرنشین‌ها و مقابله با بی‌سرنشین‌ها در نمایشگاه آرمی 2024 تقریبا یکی از مهمترین بحث‌ها بود. روسها با توجه به بحث استفاده بسیار گسترده از سامانه‌های بدون سرنشین در جنگ با اوکراین و هم استفاده گسترده طرف مقابل از این سامانه‌ها توجه بسیار ویژه‌ای را به این بخش و همچنین مقابله با آن مبذول داشتند.

شاید یکی از مهمترین سیستم‌های به نمایش درآمده در نمایشگاه در این بخش پرنده‌های بدون سرنشین انتحاری سری لنست بودند. این سیستم‌های پروازی بدون سرنشین که در حقیقت جزو دسته «مهمات پرسه زن» طبقه بندی می‌شوند از اوایل جنگ روسیه و اوکراین نقش بسیار مهمی را در انهدام اهداف با اهمیت ارتش اوکراین از جمله هویتزرها و راکت اندازهای آنان ایفا کردند.

روسها در ابتدا مدل پایه‌ای مهمات پرسه زن لنست را با برد 40 کیلومتر و یک دوربین با قابلیت پرواز در روز را ساخته و وارد نبرد کردند. در ادامه مدل‌های مجهز به دوربین‌های حرارتی این پهپاد نیز معرفی و وارد میدان نبرد شد که هم در شب و هم شرایط بد جوی قابلیت عملیات دارد. روسها همین مدل را به اسم Lancet E در نمایشگاه برای بازار صادرات معرفی کردند.

مهمات پرسه زن Lancet E

اما خبر مهم و جالب که در این نمایشگاه مطرح شد این بود که مدل جدیدتری از این پهپاد در حال توسعه برای خود ارتش روسیه است که بردی در حدود 80 کیلومتر دارد.

یک نکته جالب دیگر در خصوص پهپادها، بحث پرنده‌های بدون سرنشین در کلاس کوادکوپترهای سنگین است که در این جنگ در حجم بسیار بالایی مورد استفاده قرار گرفته است. در نمایشگاه آرمی 2024 روسها از یک کواد سنگین به نام Motylek مسلح به یک تیر بمب FAB 250 رونمایی کردند.

این بمب دارای وزن کلی 250 کیلوگرم و 100 کیلوگرم ماده انفجاری در داخل خود است و در زمان انفجار تا شعاع 120 متری می‌تواند بر علیه اهداف مختلف و نفرات دشمن خسارت بار باشد.

کوادکوپتر سنگین روسی به اسم Motylek با یک تیر بمب 250 کیلوگرمی

از دیگر رونمایی‌های جالب روسها در حوزه پهپادی در این نمایشگاه، یک پهپاد جت بسیار بزرگ است که به نام Grom-U معرفی شده است.

این پهپاد جت قرار است به عنوان یک نیروی کمکی در کنار جنگنده‌های سرنشین‌دار روسی مثل سوخو 57 پرواز کرده و خود نیز توان حمل و پرتاب انواع مهمات هدایت شونده و کنترل پهپادهای کوچکتر را نیز داشته باشد. گفته شده این پهپاد سرعتی در حدود 1000 کیلومتر بر ساعت و برد عملیاتی در حدود 800 کیلومتر دارد و میتواند تا حدود 2 تن محموله را نیز با خود حمل کند.

پهپاد جت Grom-U

در حوزه جنگ الکترونیک و مقابله با پرنده‌های بدون سرنشین هم روسها چندین محصول را ارائه کردند. در حال حاضر تهدید عمده بر علیه نیروهای دو طرف در میدان جنگ روسیه و اوکراین، ریزپرنده‌ها و کوادکوپترها هستند که عمدتا در فواصل کوتاه و در ارتفاع پایین پرواز کرده و به واحدهای مختلف زمینی حمله می‌کنند.

برای دفاع در مقابل این تهدیدات و در حوزه مقابله نرم، بحث جنگ الکترونیک مطرح می‌شود. یکی از این سیستم‌ها به نام Lesochek است که برای اخلال در امواج ارتباطی در باندهای UHF، HF و VHF به کار می رود. این سامانه اخلالگر هم می‌تواند بر علیه پرنده‌های بدون سرنشین و هم بر علیه بسته‌های انفجاری کنار جاده‌ای به کار برود. این سیستم هم به صورت ثابت و هم به صورت نصب شونده بر روی خودروها قابل ارائه است.

سیستم دیگر یک مجموعه کشف و جنگال به اسم meerkat است که توسط یک سرباز قابل حمل است و بخشی از ریزپرنده‌ها را در فاصله 1 کیلومتری کشف و آنها را با اخلال و جنگ الکترونیک از کار می‌اندازد. این سیستم به زودی وارد تولید انبوه می‌شود.

سامانه جنگ الکترونیک meerkat که بر روی آدمک سرباز نصب شده و در پشت سر آن نیز سیستم جنگال Lesochek قرار دارد

همچنین روس‌ها در این نمایشگاه اعلام کردند که در حال تحویل انبوه یک سری از سیستم‌های اخلالگر کوتاه برد به نیروهای زمینی خود هستند که به سیستم‌هایی برای اخلال در ریز پرنده‌ها مجهز هستند. سامانه‌های متحرک خودرویی به اسم Plastun-SN شناخته می‌شوند.

 این خودروها به مجموعه‌های کشف تهدید ریزپرنده‌ها به اسم OD-712 و سیستم اخلالگر PD-704 مجهز شده است. این سامانه‌ها در عملیات ترکیبی با هم توان کشف تهدیدات از فاصله 5 کیلومتری و مقابله با آنها از فاصله 3 کیلومتری را داشته و می‌توانند به صورت همزمان با حمله 30 فروند پهپاد مقابله کنند.

نمایش اولین نمونه‌های سیستم بی سرنشین توپخانه‌ای

اما در حوزه سیستم‌های بدون سرنشین زمین پایه، در نمایشگاه آرمی 2024 شاهد رونمایی یک نمونه جالب از ترکیب حامل متحرک بدون سرنشین و یک هویتزر کوتاه برد بودیم.

روسها یک سیستم بدون سرنشین متحرک MTS 15 را با یک قبضه هویتزر 122 میلی متری سری D 30 ترکیب کردند. این سامانه بدون سرنشین می‌تواند توسط خدمه از فاصله 500 متری کنترل شود و خود توپ مورد نظر به یک خشاب 5 تیری مجهز شده است. این مورد تقریبا یکی از اولین نمونه‌های سیستم بی سرنشین توپخانه‌ای در دنیا به حساب می‌آید.

زمان واکنش این سامانه از زمان دریافت دستور آتش در حدود 30 ثانیه اعلام شده و گلوله‌های آن می‌تواند تا برد 15 کیلومتر را پوشش دهد. حامل این سامانه نیز می‌تواند با سرعت 12 کیلومتر در ساعت حرکت کند.

وقتی کورنت و کراسنوپول با هم ترکیب می شوند

موشک ضد زره کورنت و گلوله هدایت شونده توپخانه‌ای کراسنوپول از جمله معروفترین محصولات نظامی روسیه هستند که هم در جنگ با اوکراین در حجم بسیار بالایی مورد استفاده قرار گرفتند و همچنین از جمله محبوبترین و پرفروشترین تسلیحات روسی در بازارهای بین المللی به حساب می‌آیند.

روسها همچنین در آرمی 2024 از یک موشک جدید برای پرتاب از پهپادها و بالگردها رونمایی کردند. اسم این موشک جدید Kh-BPLA است که از نظر ظاهری تقریبا به شکل همان موشک کورنت است. این موشک 8 کیلومتر برد داشته و سیستم هدایتی آن نیز مثل مهمات کراسنوپول به صورت نشانه گذاری لیزری است.

پدافند هوایی؛ از اولین نمایش رسمی S-500 تا پانتسیر تغییر یافته

در حوزه پدافند هوایی برای اولین و به صورت رسمی شاهد نمایش سامانه پدافند هوایی S-500 روسها در یک نمایشگاه بودیم. این سامانه به عنوان آخرین سیستم پدافند هوایی برد بلند معرفی شده و عملیاتی روسها به حساب می‌آید. سامانه پدافندی S-500 برای مقابله با طیفی از تهدیدات هوایی و موشکی، مثل موشکهای بالستیک و کروز، جنگنده‌ها و اهدافی با سرعت هایپرسونیک طراحی و ساخته شده است.

سامانه پدافند هوایی S-500 که در نمایشگاه آرمی 2024 به نمایش گذاشته شد

اما سیستم معروف پدافندی روسیه که در سالهای اخیر در درگیری‌های بسیاری حضور داشته و چندین مرحله ارتقاء را نیز پشت سر گذاشته، در آرمی 2024 با ظاهری کاملا متفاوت ظاهر شد. سامانه پدافندی پانتسیر روسی که یک سیستم متحرک دفاع هوایی شامل ترکیبی از توپ‌های 30 میلی متری و موشکهای هدایت راداری بود در نمایشگاه اخیر با ظاهری جدید و با کد Pantsir-SMD-E ظاهر شد.

 نکته اول و بسیار مهم اینکه شاهد حذف شدن توپ‌های 30 میلی متری پانتسیر هستیم. بر اساس شنیده‌ها از برخی نظامیان روسی، تجربیات درگیری در اوکراین نشان داده که توپ‌های پانتسیر در بحث مقابله با پهپاد‌ها به صورت خاص ضعیف عمل کردند و به همین دلیل طراحان تصمیم گرفتند توپ‌ها را با موشک‌های کوتاه برد جایگزین کنند.

سامانه پدافندی Pantsir-SMD-E

کاتالوگ سامانه Pantsir-SMD-E با 48 تیر موشک TKB-1055

آنچه در جدیدترین مدل پانتسیر با آن رو به رو هستیم، در حقیقت حفظ موشک‌های اصلی سری 57E6E  است که توان درگیری با اهداف تا برد 20 کیلومتر و ارتفاع 15 کیلومتر را دارند و در کنار آنها نسل جدیدی از موشک‌های کوتاه برد به اسم TKB-1055 به این سامانه اضافه شده است که توان درگیری با اهداف تا برد 7 کیلومتر و ارتفاع 5 کیلومتر را دارد.

در صورت نیاز می‌توان کل سامانه را به 48 تیر موشک TKB-1055 مجهز کرد. نمونه جدید سامانه پانتسیر بر اساس نیاز مشتری می‌تواند به صورت ثابت، نصب بر روی خودرو و شناور ارائه شود.

حوزه زرهی و یک خبر مهم

در بخش زرهی این نمایشگاه شاهد بودیم که عمدتا طیف‌های محصولات شناخته شده روسی مثل تانک‌های سری T و زره پوش‌های سری BTR یا BMP و همچنین انواع خودروهای حفاظت شده با پوشش‌های حفاظتی بیشتر برای مقابله با تهدید مهمات پرتاب شونده از ریز پرنده ها یا مهمات انتحاری موسوم به FPV عرضه شدند.

 اما شاید مهمترین و قابل توجه‌ترین خبر در حوزه زرهی که در حاشیه این نمایشگاه اعلام شد، بحث مجهز شدن نسل جدید تانک‌های T-90 ، یعنی سری T-90M به سامانه دفاع فعال و مقابله سخت سری Arena-M بود.

در حاشیه نمایشگاه قراردادی بین ارتش روسیه و شرکت روسی Uralvagonzavod که شرکت اصلی این کشور در حوزه زرهی به حساب می‌آید به امضاء رسید تا هر چه زودتر نسل جدید تانک‌های T-90 روسی به این سامانه مجهز شوند. این سامانه از نظر هشدار پوششی 360 درجه و از نظر درگیری با اهداف پوششی در حدود 240 الی 270 درجه را برای تانک فراهم می‌کند.

تانک T-90M

نمایه کلی از نحوه عملکرد سامانه دفاع فعال Arena

تلفات بسیار سنگین قوای زرهی روسیه در جنگ با اوکراین باعث شده است تا روسها در نهایت به سمت نصب این سیستم بر روی تانک‌های خود بروند. به صورت کلی این سامانه دفاعی شامل مجموعه‌ای راداری، کشف و هشدار دهنده مبنی بر نزدیک شدن تهدید و شلیک کردن پرتابه‌های انفجاری به سمت آنها است تا قبل از اصابت به تانک‌ها را از بین ببرد.

خبر مهم درباره یاک 130

در آرمی 2024 همچنین روسها از توسعه یک نمونه مسلح شده و مخصوص تهاجم سبک از هواپیمای جت آموزشی یاک 130 خبر دادند. این هواپیمای جدید که البته هنوز در فاز آموزشی قرار دارد و نمونه‌ای از آن به نمایش گذاشته شده بود به رادار آرایه فازی فعال و سیستم هدف گیری فروسرخ مجهز شده و می‌تواند در مجموع حدود 2.5 تن مهمات هوا به هوا یا هوا به سطح را حمل کند. امکان حمل مهمات هوا به سطح هوشمند هدایت لیزری و ماهواره‌ای برای این هواپیما در نظر گرفته شده است.

در سالهای اخیر طرح‌هایی مثل FA-50 از کره جنوبی و یا M-346 Master ساخت ایتالیا مدل‌های رزمی سبک مخصوص خود را به بازار ارائه کردند و در بحث صادرات هم موفق بودند و به نظر حالا روسها با طرح یاک 130 ام به دنبال ورود به این بازار جدید است.

ایرانی با دستی پر در آرمی 2024؛ از معروف ترین پهپادهای ایرانی تا موشک راهبردی

در این بخش از گزارش به سراغ غرفه صنایع دفاعی جمهوری اسلامی ایران در این نمایشگاه می‌رویم که تصاویر منتشر شده از آن نشان می‌دهد، بنرها و اطلاعات از برخی محصولات خاص ایرانی برای اولین بار در این نمایشگاه به نمایش در آمده است. این غرفه با مسئولیت سردار شادمانی معاون هماهنگ کننده قرارگاه مرکزی خاتم الانبیا(ص) برپا شد.

بازدید وزیرد دفاع روسیه از غرفه ایران در نمایشگاه آرمی 2024

برخی از محصولات مثل موشک‌های ضد زره الماس، بمب هدایت شونده و بال‌دار بالابان، ماکت‌هایی از سامانه پدافند هوایی سوم خرداد، سامانه پدافند هوایی کوتاه برد مجید یا نمونه‌ها و ماکت‌هایی از پهپاد مهاجر 6 از جمله مواردی بودند که پیش از این نیز در نمایشگاه‌های دفاعی خارجی از جمله همین نمایشگاه آرمی روسیه به نمایش درآمده بودند.

 ولی برای نمونه در جریان این نمایشگاه، برای اولین بار از یک ریز پرنده انتحاری ایرانی به نام B1 با توان پرواز به مدت 25 دقیقه با برد پروازی 12 کیلومتری رونمایی شد که توان حمل یک سر جنگی دو کیلوگرمی را دارد. همچنین از یک کواد کوپتر شناسایی ایرانی با نام H5 هم رونمایی شد.

پهپاد B1 در سمت چپ و H5 در سمت راست

دو مدل رادارهای SAR ساخت ایران از مدل سپر با بردهای 40 و 150 کیلومتر که در بروشور ارائه شده در زیر پهپاد شاهد 129 نصب شده بودند از دیگر محصولات جالب و قابل توجه در غرفه ایران در این نمایشگاه بودند.

کاتالوگ ارائه شده از رادارهای SAR ایرانی در آرمی 2024

در بخش موشک‌های کروز، علاوه بر موشک‌های کروز معمول ضدکشتی، هوا، زمین و شناور پرتاب ایرانی، تصویری از موشک کروز برد بلند پاوه با قابلیت حمله به اهداف زمینی ارائه شده است.

تصویر موشک پاوه در غرفه ایران در آرمی 2024

 این موشک کروز برد بلند در سالهای اخیر به عنوان یک سلاح راهبردی به سازمان رزم نیروی هوافضای سپاه اضافه شده و مشخص نیست چه مدلی از آن دقیقا در این نمایشگاه برای مشتری‌های خارجی به قصد بازاریابی و فروش ارائه شده است.

یک نمونه جالب دیگر از محصولات به نمایش درآمده ایرانی در این نمایشگاه بحث موتور توربوجت طلوع 4 بود. طلوع 4 یک توربوجت تک محوره مناسب استفاده در پهپادها و موشک‌های کروز است. موتور مذکور شامل سه ردیف کمپرسور محوری، محفظه احتراق مستقیم و یک ردیف توربین محوری است. تراست این موتور 3450 نیوتن است.

نمونه برش خورده از موتور طلوع 4 – ساخت ایران در آرمی 2024

از دیگر محصولات جالب به نمایش درآمده راکت انداز تاکتیکی سری آرمان با دو نوع پرتابه با برد 85 و 60 کیلومتر و راکت‌های ارتقاء یافته سری زلزال بود. راکت اندازهای متحرک با قابلیت تحرک بالا و شلیک سریع، با توجه به تجربیات جنگ روسیه و اوکراین در سالهای اخیر بدل به گزینه پر طرفداری در بازارهای نظامی جهان شدند.

نمایش ماکتی از راکت اندازهای ایرانی در نمایشگاه آرمی 2024 از جمله سری آرمان

از دیگر محصولات جالب، ماکتی از پهپاد شناسایی و رزمی مهاجر 10 بود که مدتی قبل توسط وزارت دفاع رونمایی شده بود. این پرنده بدون سرنشین به عنوان ادامه سری موفق از پهپاد‌های مهاجر قابلیت پرواز در ارتفاع 7 کیلومتری را داشته و می‌تواند تا برد 2 هزار کیلومتر پرواز کند.

ماکت مهاجر 10 در آرمی 2024

این پهپاد را می‌توان به مهمات هوشمندی مثل موشک‌های سری الماس یا بمب‌های هوشمند سری قائم مجهز کرد.