به گزارش تحلیل ایران دانشگاه‌ها به عنوان نهادهایی علمی و به دور از نگاه سیاسی شناخته می‌شوند ولی به طور معمول در ایران پس از تغییر رئیس جمهور و وزیر علوم، تحقیقات و فناوری دانشگاه‌ها نیز دستخوش تغییراتی به ویژه در سطح مدیریت
می‌شوند.
بر اساس قانون، انتصاب رؤسای دانشگاه‌ها به عهده وزیر علوم است اما فرد منصوب شده باید به شورای عالی انقلاب فرهنگی معرفی و توسط این شورا تأیید شود. البته در سال‌های دور تجربه انتخاب رؤسای دانشگاه توسط اعضای هیات‌علمی هر دانشگاه نیز وجود داشت.
قانون در مورد انتصاب رؤسای دانشگاه‌ها چه می‌گوید؟
در حال حاضر نحوه انتخاب رؤسای دانشگاه‌ها به این صورت است که وزیر علوم فردی را به عنوان سرپرست دانشگاه معرفی می‌کند و سوابق و پرونده فرد معرفی‌شده توسط یک کمیته در شورای عالی انقلاب فرهنگی مورد بررسی قرار می‌گیرد. در صورتی که این کمیته فرد پیشنهادی
را تأیید کند، حکم ریاست او بر دانشگاه ابلاغ خواهد می‌شود.
تا مرداد ماه سال ۱۴۰۱ یک کمیته ۵ نفره شامل رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، دبیر شورای عالی
انقلاب فرهنگی و رئیس هیأت نظارت و بازرسی شورای عالی انقلاب فرهنگی وظیفه بررسی صلاحیت رؤسای دانشگاه‌ها را بر عهده داشتند ولی ۱۳ مرداد ۱۴۰۱، ماده واحده «تفویض صلاحیت انتخاب رؤسای دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی به کمیته منتخب شورای عالی انقلاب فرهنگی» اصلاح شد
و بر اساس آن «یک نفر از اعضای حقیقی شورای عالی انقلاب فرهنگی به انتخاب شورای عالی» به این کمیته اضافه شد. همچنین بر اساس اصلاحیه این مصوبه؛ رئیس هیأت نظارت و بازرسی شورای عالی انقلاب فرهنگی حق رأی ندارد و صرفاً برای ارائه گزارش در جلسه حضور خواهد داشت.
بر اساس مصوبه «آئین‌نامه جامع مدیریت دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی، پژوهشی و فناوری» ابلاغ‌شده در اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰؛ مدت زمان ریاست دانشگاه چهار سال است. انتخاب مجدد افرادی که به عنوان رئیس دانشگاه منصوب می‌شوند، به صورت متوالی تنها برای یک دوره
بلامانع است و در موارد استثنا انتخاب مجدد افراد برای دوره بعدی، پس از تأیید و گرفتن مجوز از شورای عالی انقلاب فرهنگی امکان‌پذیر است.
زلفی‌گل در سه سال رئیس حداقل ۶ دانشگاه را دوبار تغییر داد
در دوران وزارت محمدعلی زلفی‌گل؛ وزیر علوم دولت سیزدهم تغییر رؤسای دانشگاه‌ها کمی کمتر از یک ماه بعد از آغاز وزارت کلید خورد. زلفی گل ۱۸ شهریور ماه ۱۴۰۰ در گفتگو با خبرنگار مهر (اینجا
بخوانید) گفته بود که عجله‌ای برای تغییر رؤسای دانشگاه‌ها ندارد و عجله برای تغییر را بی‌احترامی به افرادی دانست که سال‌ها عمرشان را برای آموزش عالی هزینه کرده‌اند. با این وجود ۱۲ روز بعد در تاریخ ۳۰ شهریورماه ۱۴۰۰ تغییر رؤسای دانشگاه‌ها را با انتصاب سید
محمد مقیمی به عنوان سرپرست دانشگاه تهران آغاز کرد.
زلفی‌گل در طول ۳ سال وزارت خود، حتی رؤسای دانشگاه‌هایی که خود منصوب کرده بود را نیز تغییر داد. در میان ۱۳ دانشگاه بزرگ کشور، رئیس ۶ دانشگاه بزرگ کشور، دو بار تغییر کردند. دانشگاه‌های امیرکبیر، الزهرا، علم و صنعت، صنعتی شریف، خواجه نصیرالدین طوسی
و فردوسی مشهد؛ دانشگاه‌های بزرگی بودند که در سه سال گذشته دوبار طعم تغییر رئیس را چشیدند.
دکتر علی شمسی‌پور سخنگوی سابق وزارت علوم اول آذرماه ۱۴۰۲ در نشست خبری که مصادف با تغییر مجدد رئیس دانشگاه شریف برگزار شده بود، در پاسخ به خبرنگاران در مورد دلیل انتصاب مجدد رؤسای برخی دانشگاه‌ها گفته بود که از ۸ دانشگاه تهران که وزیر علوم برای
آنها حکم زدند، ۴ جابه‌جایی داشتیم، رئیس دانشگاه الزهرا (س) پس از حدود یک سال، دانشگاه خواجه نصیر طوسی پس از یک سال و نیم و رئیس دانشگاه صنعتی شریف اخیراً پس از دو سال و رئیس دانشگاه صنعتی امیرکبیر هم کمتر از دوسال تغییر کردند. تضمینی وجود ندارد که من نیز در
این مسئولیت تا آخر بمانم حتماً برای این مسئولیت یک شرایطی را باید حفظ کنم. گاهی برخی رؤسا استعفا می‌دهند. پس برخی تغییرات ناشی از استعفای خود فرد است یا اینکه نتوانسته از نظر مدیریتی رضایت را جلب کند. به طورکلی ثبات خوبی در مدیریت وجود دارد و رؤسا می‌دانند
اگر چارچوب‌های مدیریتی رعایت نشود تغییر اتفاق می‌افتد. (اینجا بخوانید)
سیمایی صراف چه مسیری در پیش می‌گیرد؟
حسین سیمایی صراف در اولین روزهای ورود به وزارت علوم در گفتگو با خبرنگار مهر در مورد انتصابات رؤسای دانشگاه‌ها و معاونان وزارت علوم (اینجا بخوانید) گفته بود: در مورد انتصابات من همیشه گفته‌ام صرف اینکه کسی
در گذشته توسط دیگری منصوب شد، دلیل نمی‌شود که وی را تغییر دهیم ولی قطعاً تغییراتی برحسب عملکرد و کارنامه عملکردی وجود دارد، در عین حال ما با بررسی و احتیاط براساس عملکرد اقدام خواهیم کرد.
سیمایی صراف تغییر رؤسای دانشگاه‌ها را سه روز بعد از تحویل گرفتن وزارت علوم در تاریخ ۶ شهریورماه با تغییر رئیس دانشگاه کاشان کلید زد و شب ۱۳ شهریور ماه نیز خبر تغییر رئیس دانشگاه خوارزمی منتشر شد.
آخرین وضعیت حکم رؤسای فعلی دانشگاه‌ها
خبرنگار مهر آخرین وضعیت احکام انتصاب رؤسای دانشگاه‌های بزرگ کشور را مورد بررسی قرار داده است. بررسی ۲۸ دانشگاه بزرگ نشان می‌دهد که تا امروز تنها حکم دکتر بابک کریمی که از سال ۱۳۹۵ ریاست دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان را بر عهده دارد، به
پایان رسیده است.
از آن‌جا که دولت سیزدهم پایانی زودهنگام داشت و همچنین وزیر علوم سابق در دوران مسئولیت خود رؤسای برخی از دانشگاه‌ها را دوبار تغییر داد، تا امروز حکم ۲۷ رئیس دانشگاه منصوب‌شده از طرف زلفی‌گل به پایان نرسیده است.
بررسی‌های ما نشان می‌دهد که تا پایان یافتن قدیمی‌ترین حکم انتصاب در دوران زلفی‌گل که متعلق به رئیس دانشگاه تهران است، یک سال و سه ماه باقی مانده است. جدیدترین حکم انتصاب نیز متعلق به داوود یونسیان؛ رئیس دانشگاه علم و صنعت است که چهارم تیرماه سال
جاری تأیید شده و بنابراین سه سال و ۹ ماه از حکم چهار ساله او باقی مانده است.
زمان پایان حکم رؤسای دانشگاه‌های تهران
در بین ۱۵ دانشگاه بزرگ شهرستان نیز حکم رؤسای دانشگاه‌های شیراز، اصفهان و صنعتی اصفهان یک سال و هفت ماه دیگر به پایان می‌رسد و حکم رئیس دانشگاه گیلان نیز که به تازگی ابلاغ شده، سه سال و ۹ ماه دیگر به پایان می‌رسد.
زمان پایان حکم رؤسای سایر دانشگاه‌های بزرگ کشور
تاکنون رییس ۲ دانشگاه توسط وزیر علوم جدید تغییر کرده‌اند. دکتر فرهاد دانشجو؛ رئیس دانشگاه تربیت مدرس نیز در کمتر از یک ماه گذشته ۲ بار استعفا داده است که بار اول زلفی‌گل با استعفای او موافقت نکرد و استعفای دوم نیز در روزهای اخیر خطاب به سیمایی
صراف منتشر شد که تاکنون خبری در مورد پذیرش یا رد آن منتشر نشده است. بنابراین به نظر می‌رسد باوجود اینکه یک سال و هفت ماه از حکم ریاست فرهاد دانشجو باقی مانده، او از تغییرات احتمالی استقبال کند.
در صورتی که طبق روال ادوار پیشین، حسین سیمایی صراف قصد تغییر رؤسای دانشگاه‌ها را داشته باشد، رؤسای همه دانشگاه‌ها پیش از پایان یافتن دوران چهارساله حکم خود تغییر خواهند کرد.