تالار وحدت در انتظار یک غافلگیری موسیقایی

به گزارش تحلیل ایران ارکستر سمفونیک تهران از مجموعه های تحت پوشش بنیاد فرهنگی هنری رودکی در این سال ها تقریبا تنها ارکستری است که مدیریت و اعضای آن تلاش دارند در حوزه موسیقی غیرسرگرم کننده به طور مستمر آثاری را پیش روی مخاطبان قرار دهند؛ آثاری که طبیعتا اگر حمایت های بخش دولتی را نداشت بی‌تردید در همان اوایل کار به سرعت متوقف می شد و در مسیری قرار می‌گرفت که بی تردید دود آن به چشم مخاطبانی می‌رفت که امیدشان به فعالیت همین ارکسترهای جدی است.

اگرچه در آن سوی میدان که به آن «بخش خصوصی» می گوییم، ارکسترها و مجموعه هایی هستند که با وجود تمام محدودیت هایی که در حوزه مالی با آن دست و پنجه نرم می کنند، در تلاشند تا به سهم خود آثاری اندیشه محور و خارج از فرآیند تجاری و سرگرم کننده را در حوزه های مختلف موسیقی ایرانی، موسیقی کلاسیک و موسیقی تلفیقی پیش روی مخاطبان اجرا کنند. اجراهایی که اگر یارانه ها و حمایت های هدفمند تری از سوی مجموعه های فرهنگی و اقتصادی مرتبط با بخش دولتی و غیردولتی همراه آن ها بود بی تردید اکنون شاهد توازن در اجراهایی بودیم که می توانند در کنار آنچه حوزه سرگرم کننده موسیقی برعهده دارد، به ارضای نیاز روحی مخاطبانشان نیز بپردازند؛ موضوعی که می تواند سرمنشا مباحث متعددی در حوزه فرآیند تولید، بازاریابی و فروش محصولات موسیقایی باشد.

آنچه در این گزاره رسانه ای مورد توجه قرار گرفته، آغاز فصل تازه فعالیت یکی از ارکسترهای دولتی تحت پوشش وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است که در این سال ها با تمام فراز و نشیب هایی که داشته تحت عنوان «ارکستر سمفونیک تهران» آثاری را پیش روی مخاطبان قرار داده است.

مجموعه ای که در مدت زمانی اخبار و گزارش های فراوانی از آن منتشر می شد اما به یکباره بسته به سیاست های مدیریتی حاکم بر آن در سکوت محض خبری یا فعالیت نمی کرد یا اگر هم فعالیتی در آن رخ می داد آهسته و پیوسته بود. مسیری که در مقطعی موجب بروز حواشی بسیار متعددی از جمله ماجرای اخراج تعدادی از نوازندگان و اختلاف های درون سازمانی دیگری شد که پرداخت به آن می تواند دربرگیرنده نکات متعددی باشد.

چارچوبی پرچالش که در گزاره های رسانه ای مختلفی به آن از جهات متعدد پرداخته شده و می تواند الگویی برای کسب تجربه از خوب ها و بدهایش برای تعالی و رشد مجموعه های دولتی مرتبط با موسیقی در حوزه ارکسترها به حساب آید و مسیری را برای این ارکسترها به ویژه ارکستر سمفونیک تهران و ارکستر ملی ایران ترسیم کند که در کنار توازن با فعالیت های بخش خصوصی، مولفه ای موثر در جذب مخاطب بیشتر برای توجه به موسیقی غیرسرگرم کننده باشد. فضایی که در برخی از مواقع به آن توجه شد و دربرخی از مواقع نیز وارد چالش هایی شد که مشروح این چالش ها یا بارها و بارها در رسانه ها منعکس شده و یا به دلیل پاره ای از ملاحظات از طرح آن صرف نظر شده است.

به هرترتیب اکنون به نظر می آید بنا به تصمیم مدیران بنیاد فرهنگی هنری رودکی به عنوان یکی از مهم ترین مجموعه های تحت پوشش وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که عهده دار مدیریت مهم ترین تالارهای کشور از جمله «تالار وحدت»، «برج آزادی»، «تالار رودکی»، «تالار حافظ» و «تالار فردوسی» است، قرار است فصل تازه ای از فعالیت ارکسترهای دولتی را در دستور کار قرار دهد.

مسیری که طی ماه های گذشته کم و بیش در ارکستر ملی ایران به رهبری دائم همایون رحیمیان با برگزاری چند کنسرت منظم دیده شد اما در بدنه ارکستر سمفونیک تهران که در جایگاه رسمی منوچهر صهبایی عهده دار رهبری دائم آن است و هنوز خبر دیگری درباره مدیریت هنری و رهبر دائم آن غیر از این نام انتشار رسمی نداشته، شرایط به گونه ای بود که غیر از برگزاری کنسرت «از دنیای نو» در خرداد ماه سال جاری کنسرت دیگری از این مجموعه برگزار نشد. مسیری که نشان از وجود چالش ها و اما و اگرهایی دارد که می تواند به واسطه اطلاع رسانی بیشتر بنیاد رودکی برای اهالی رسانه و مخاطبان این حوزه مورد بررسی و واکاوی بیشتر و حتی روشنگری هم قرار گیرد.

این قصه ادامه داشت تا اینکه روز شانزدهم شهریور ماه از سوی روابط عمومی بنیاد رودکی خبر رسید که ارکستر سمفونیک تهران در واپسین روزهای تابستان، یعنی پنجشنبه و جمعه ۲۹ و ۳۰ شهریور ساعت ۲۱:۳۰ با «رهبری مهمان» آرش گوران در تالار وحدت روی صحنه می‌رود.

کنسرتی با نام «تهران، جشن بیکران» که در آن قرار است آثاری از لئونارد برنستاین، گئورگی سْویریدوف، آرام خاچاطوریان و آرتورو مارکز توسط ارکستر اجرا شود؛ یک رپرتوار بسیار دشوار که به نظر می آید نشان از «پوست اندازی» مدیریت ارکسترها در انتخاب رهبر ارکستر و رپرتوار اجرایی دارد که می تواند مخاطبان بیشتری را به سمت تالار وحدت بکشاند. مسیری که در برخی از کنسرت های پیشین ارکستر سمفونیک به رهبری شهرداد روحانی، علی رهبری، نصیر حیدریان و منوچهر صهبایی هم دیده شد اما همواره در پروسه پرفراز و نشیبی قرار می گرفت که حواشی و اختلاف نظرها کیفیت هنری را نیز تحت تاثیر قرار می داد و ماجرا را به سمتی هدایت می کرد که امید چندانی هم به بهبود در آن نبود.

این فرآیند حالا در مسیری قرار گرفته که هنوز خبر رسمی از انتخاب مدیریت هنری و رهبر دائم ارکستر سمفونیک تهران در فصل جدید فعالیت ها منتشر نشده است. شرایطی که هنوز مشخص نکرده منوچهر صهبایی به عنوان رهبر دائم قرار است کارش را با ارکستر ادامه دهد یا خیر؟ اما به نظر می آید مدیریت و شورای فنی ارکسترها که بازهم مشخص نیست آیا افراد قبلی اش همچنان در آن عضویت دارند یا خیر فعلا تصمیم گرفته اند ماجرای مدیریت هنری ارکستر را با سیاست دعوت از رهبر مهمان ادامه دهند. سیاستی که باید دید آیا در کنسرت های پیش رو هم به همین منوال هدایت می شود یا اینکه ماجرا جور دیگری برنامه ریزی شده است. استراتژی که در قدم اول فصل جدید فعالیت ارکستر سمفونیک محکم برداشته شده و امید می رود در آینده نیز به همین ترتیب برنامه ریزی شود.

طبیعتا یکی از ارکان این قدم محکم دعوت دوباره بنیاد رودکی از نوازندگان اخراجی ارکسترهای دولتی، دعوت از یک رهبر ارکستر خوب و کارنامه پس داده است و طبیعتا یکی از مهم ترین افراد در این عرصه آرش گوران است. هنرمندی که در این چند سال به واسطه رهبری مجموعه ای خصوصی به نام «ارکستر فیلارمونیک تهران» و همچنین رهبری ارکستر کنسرت های همایون شجریان تبدیل به یکی از معتبرترین و مهم ترین هنرمندانی شده که حضورش در ارکسترها ضامن معتبری برای ارتقای کیفیت کنسرت ها محسوب می شود. مسیری که تجربه کاری او نشان داده از پس رهبری ارکستر سخت ترین رپرتوارها بر می آید و می تواند نفس تازه ای به رگ های ارکستر مهمی چون ارکستر سمفونیک تهران تزریق کند که به واسطه آن مخاطب نیز به سمت این کنسرت ها بیاید.

این هنرمند قرار است بعد از مدت ها دوری از اجراها، در تالار وحدت تهران چوب رهبری تازه ترین کنسرت ارکستر سمفونیک تهران را با نام «تهران جشن بیکران» به عنوان رهبر مهمان به عهده بگیرد. تصمیمی درست و منطقی در مدیریت این ارکستر که می تواند به واسطه پیشینه و تجربه های تلخ و شیرین ارکستر در فصل های گذشته فعالیت به شرط تداوم و استمرار دربرگیرنده مسیر روشنی برای ارکستری باشد که طی سال های گذشته نیز کارهای خوبی را پیش روی مخاطبان قرار داده، اما به دلیل اتفاقاتی که مخاطبان این ارکسترها می دانند، نتوانست آن طور که باید در جذب مخاطب به صورت مستمر موفقیت داشته باشد و حالا امید می رود که این حضور مقدمه خوبی برای جوان‌ترها و هنرمندان ممتاز ارکسترهای دولتی باشد که می توانند خون تازه ای را به این شریان حیاتی موسیقی تزریق کنند. مسیری که در هم جواری با تجربه بزرگترهای این عرصه و رهبران ارکستر استخوان خرد کرده می تواند ترکیب درخشانی را برای آینده پیش روی ارکسترهای دولتی ترسیم کند که قطعا یکی از امتیازات آن کم رنگ شدن حواشی و پرداختن به «اصل» است.

آنچه در تمرین چند روزگذشته ارکستر سمفونیک تهران در مشاهده عینی خبرنگار مهر دیده شد، تلاش چشمگیر نوازندگانی از نسل جدید و میانی موسیقی بود که تصمیم دارند در فصل تازه فعالیت ارکسترهای دولتی به ویژه ارکستر سمفونیک تهران به واسطه حضور یک رهبر خلاق، پروسواس، دغدغه مند و معتبر چون آرش گوران رپرتوار با کیفیتی را برای علاقه مندان موسیقی اجرا کنند. مسیری که قطعا به معنای حل همه مشکلات مربوط به کنسرت ها و مدیریت آن نیست اما هرچه هست نمایشگر طراوت و انگیزه ای است که می تواند دربرگیرنده ابعاد مثبت و موثری در چشم انداز آتی فعالیت ارکسترهای دولتی باشد.

آرش گوران هم که به نظر می آید با انگیزه های خوبی در این تمرین ها حضور پیدا کرده، از همه نوازندگان می خواهد تا تمام انرژی خود را خرج حضور در کنسرت هایی کنند که می تواند بهترین صدادهی را داشته باشد. مسیری که همواره در این سال ها نشان داده به شدت روی آن متعهد است و تصمیم دارد با تمام اما و اگرها و انتقادات و حرف های مختلف کارشناسی و غیرکارشناسی به عنوان یک رهبر ارکستر نمونه و دارای ایده خود را به جامعه موسیقی معرفی کند.

وی پس از پایان یکی از تمرین های پیش از اجرای کنسرت پیش روی ارکستر سمفونیک تهران در گفت و گو با خبرنگار مهر درباره انگیزه های حضورش برای رهبری مهمان ارکستر سمفونیک تهران توضیح داد: من طی ۲ سال گذشته برای حضور در ارکستر سمفونیک تهران پیشنهاداتی داشتم اما در آن روزگار احساس می کردم شرایط همکاری وجود نداشت. چندی پیش بود که از سوی آقایان امیرعباس ستایشگر (مشاور ارشد و معاون آفرینش‌های فرهنگی هنری بنیاد فرهنگی هنری رودکی) و محمدرضا صفی (مدیر ارکستر) دعوت شدم تا در مجموعه ارکستر سمفونیک حضور داشته باشم. این درحالی است که دوستان نوازنده ام هم در ارکستر واقعا به من لطف داشتند و حقیقتا باید بگویم حضور این نوازندگان بود که من را برآن داشت تا به واسطه این روندی که توضیح دادم در کنسرت پیش روی ارکستر حضور داشته باشم.

گوران تصریح کرد: این نوازندگان با تمام وجودشان تلاش می کنند تا این ارکستر بهترین کیفیت را داشته باشد و صادقانه می گویم بعد از ملاقاتم با آنها بسیار غافلگیر شدم که از این درجه کیفیت برخوردار هستند. همه این ها به خودی خود شرایطی را محیا کرد که بتوانم به واسطه این فضای خوب، کنسرت با کیفیتی را برای ارکستر سمفونیک تهران آماده کنیم.

رهبر مهمان ارکستر سمفونیک تهران درباره دلایل انتخاب رپرتوار دشواری که برای کنسرت پیش رو انتخاب کرده است، گفت: برنامه‌ای که برای این کنسرت انتخاب کردیم رپرتوار بسیار سختی از نظر تکنیک و وجوه موسیقایی است و باید بگویم این ارکستر من را در تمرین ها سورپرایز کرد و نوازندگان نشان دادند که چه قدر دلشان می‌خواهد کار خوب انجام دهند. آنها توانایی های زیادی دارند و هر روز تلاش می کنند تا نسبت به دیروزشان بهتر باشند این همراهی هم لحظه ای کم نشده و من را هر روز پرانگیزه تر از قبل می کند. به هرحال آنچه از پس سال ها تجربه حضورم در ارکسترهای مختلف آموختم پرداختن به جزئیات از یک نُت گرفته تا رنگ آمیزی است. مسیری که در چارچوب آن من کوچک ترین کوتاهی از نوازندگان ندیدم و همه در تلاشیم تا اجرای خوبی را به مخاطبان ارائه دهیم. به طور کلی من مجموعه ای را انتخاب کردم که درعین دارا بودن یک فضای فانتزی می تواند مخاطبان موسیقی جدی را دوباره با سالن های موسیقی آشتی دهد.

وی که طی سال‌های اخیر به عنوان رهبر ارکستر کنسرت های همایون شجریان هم حضور فعالی داشته، درباره تفاوت‌های رهبری ارکستر سمفونیک تهران با تجربه های اخیرش عنوان کرد: بی تردید تجربه همکاری با همایون شجریان برای من یکی از لذت بخش ترین تجربه های موسیقایی ام بود که به جهت شخصیت و دغدغه مندی او ۲ سال بسیار خوب و ارزشمندی را برایم رقم زد و امیدوارم بتوانیم آن را تکرار کنیم. اما طبیعتا آنچه در رهبری ارکستر کنسرت همایون شجریان انجام گرفت با آنچه در رهبری ارکستر سمفونیک تهران انجام می شود تفاوت های زیادی دارد و رویکرد متفاوتی را هم می طلبد. شرایطی که به لحاظ تخصصی بسیار نزدیک به من است و بنده تلاش کردم تمرکز زیادی روی این کنسرت داشته باشم و بسیار هم خوشحالم که همانند تجربه شیرین همکاری با همایون شجریان در این مجموعه نیز هیچ گونه اتفاق سیاه، تلخ و حاشیه ای را تجربه نکردم و فضای امنی دارم که بسیار برایم لذت بخش است.

گوران درباره انتخاب عنوان «تهران، جشن بیکران» برای این اجرا هم توضیح داد: این عبارت نامی است که با هدف نمایش پویایی و شکوه شهر تهران انتخاب شده تا بتوانیم جشنواره‌ای از صداها و احساسات را به تصویر بکشیم که همواره در بطن این شهر جریان داشته است. انتخاب قطعات نیز نمایانگر گستردگی موسیقی جهانی است که در تهران با آغوش باز پذیرفته شده و به یک جشن بیکران فرهنگی تبدیل می‌شود. هر یک از این آثار، با نوای خود، یک قطعه از پازل جهانی موسیقی را تشکیل می‌دهند که در تهران به هم پیوسته‌اند و نشان‌دهنده‌ تلفیق هنری شرق و غرب هستند و «جشن بیکران» در واقع تجسم همان بی‌پایانی‌ است که موسیقی، هنر و فرهنگ به شهر تهران هدیه می‌کنند.

کنسرت «تهران، جشنِ بیکران» اجرای ارکستر سمفونیک تهران به رهبری آرش گوران، به عنوان رهبر مهمان ۲۹ و ۳۰ شهریور در تالار وحدت برگزار می‌شود و علاقه‌مندان می‌توانند جهت تهیه بلیت به سامانه هنرتیکت مراجعه کنند.