به گزارش تحلیل ایران ترکیه به هر وسیله تلاش می‌کند، نفوذ خود را در مرحله آینده در سوریه‌ی بدون «اسد» هم‌زمان با به قدرت رسیدن جریان‌های سلفی همسو با آنکارا تقویت کند.
یکی از مهم‌ترین تحرکات آنکارا در این خصوص تلاش برای تسلط بر منابع نفت و گاز سوریه با فراهم کردن زمینه‌های کشف و استخراج منابع «هیدروکربنی» مقابل سواحل این کشور است.
«آلپ ارسلان بیرقدار»، وزیر انرژی ترکیه در 27 دسامبر 2024 اعلام کرد که آنکارا با رهبران سوریه جدید در اجرای طرح‌های نفتی و گازی همکاری می‌کند.
ترکیه تقویت حضور خود در بخش انرژی سوریه را بهای حمایتش از گروه‌های مسلح می‌داند که 8 دسامبر 2024 با سرنگونی نظام اسد، وارد دمشق شده و قدرت را در سوریه به دست گرفتند.
آغاز تحرکات گسترده آنکارا
مهم‌ترین تحرکات ترکیه برای ایفای نقش محوری در بخش انرژی سوریه در مرحله آینده را می‌توان در موارد ذیل ملاحظه کرد:
🔺 ترسیم مرزهای دریایی با سوریه
ترکیه تلاش دارد، نمونه توافق امضا شده با دولت وفاق ملی لیبی در سال 2019 و همچنین توافق منعقده با حکومت سومالی در سال 2024 را در سوریه پیاده کند تا به موجب آن اجازه نفوذ در بخش انرژی سوریه را پیدا کند.
«عبدالقادر اورال اوغلو»، وزیر حمل‌ونقل ترکیه در 25 دسامبر 2024 اعلام کرد، کشور متبوعش در صدد دستیابی به توافق با سوریه در زمینه ترسیم مرزهای دریایی بعد از تشکیل دولت دائمی در دمشق است.
وی خاطرنشان کرد: «پیش از هر اقدام باید آنجا قدرتی ایجاد کنیم. این موضوع حتما در جدول اعمال ما قرار دارد.» از دید ترکیه، ترسیم مرزهای دریایی با سوریه به آنکارا اجازه خواهد داد تا حضور وسیع‌تر و گسترده‌تری در عملیات کشف و شناسایی نفت مقابل سواحل سوریه داشته
باشد.
🔺 از سرگیری پروژه‌های مشترک با سوریه
به نظر می‌رسد، آنکارا تلاش دارد، حضور خود در سوریه طی مرحله آینده را با احیا و از سرگیری طرح‌های مشترک به ویژه در حوزه انرژی توسعه دهد.
این موضوعی است که وزیر انرژی سوریه در سخنانی در 27 دسامبر 2024 به آن اشاره و تأکید کرد، کشور متبوعش در صدد احداث خط لوله انتقال نفت از سوریه به ترکیه و ادغام آن با خط لوله عراق – ترکیه است.
وی افزود: «آنکارا و دمشق می‌توانند، در دو حوزه نفت و گاز طبیعی در آینده نزدیک همکاری‌های گسترده‌ای داشته باشند.» به این ترتیب، ترکیه بعد از سقوط دمشق بر اساس بسیاری از برآوردها تلاش می‌کند، در قبال ورود به میدان بازسازی سوریه منابع نفت و گاز طبیعی آن را
تصاحب کند.
به موازات آن ترکیه تلاش می‌کند، طرح خط لوله گاز را احیا کند که یکی از مهم‌ترین کارکردهای آن انتقال گاز قطر به ترکیه از طریق عربستان، اردن و سوریه به ترکیه و از آنجا به اروپاست.
وزیر انرژی ترکیه در 14 دسامبر 2024 اعلام کرد، اجرای این طرح به محض تحقق ثبات و استقرار سیاسی سوریه از سر گرفته خواهد شد. این طرح به طول 1500 کیلومتر، اولین بار در سال 2004 ارائه شد، اما اجرای آن به تعویق افتاد تا اینکه دوباره در سال 2009 مطرح شد، اما این
بار نیز اجرای آن به تعویق افتاد تا اینکه اکنون پس از سقوط نظام در سوریه برای بار سوم اجرای آن مورد بحث مجدد قرار گیرد.
🔺تلاش برای به دست گرفتن طرح‌های توسعه برق
شرکت‌های ترکیه‌ای تلاش دارند، اجرا و بازسازی طرح‌های زیرساختی بخش برق سوریه را به دست گیرند. در این ارتباط 28 دسامبر گذشته یک هئیت به نمایندگی از وزارت انرژی و منابع طبیعی ترکیه به دمشق سفر کرد تا نیازهای زیرساختی ترکیه در حوزه برق را ارزیابی کند.
ترکیه روی طرح‌های جدید توسعه در بخش برق سوریه تمرکز ویژه‌ای دارد، به ویژه آنکه سوریه در این حوزه با کمبود شدید مواجه است.
🔺ادامه تلاش‌ها برای مقابله با طرح خودمختاری کُردها
تحرکات نظامی ترکیه در شمال شرقی سوریه علیه شبه‌نظامیان کُرد موسوم به «یگان‌های حمایت مردمی» (قسد) جدای از اهداف آنکارا برای تأمین تسلطش بر منابع نفتی سوریه نیست.
اداره خودمختار کُردها در شمال و شمال شرقی سوریه که ترکیه آن را موجودیتی تروریستی می‌داند، بر اغلب چاه‌ها و میدان‌های نفتی شمال و شمال شرقی سوریه تسلط دارد که از جمله آنها می‌توان به میدان‌های سویدیه، رمیلان و العمر اشاره کرد، علاوه بر ده میدان نفتی دیگر
که بین دو استان حسکه و دیرالزور پراکنده شده‌اند.
ترکیه در سوریه به دنبال چیست
تلاش‌های آنکارا برای به دست گرفتن همه طرح‌های حوزه نفت و گاز سوریه با اهداف ترکیه مرتبط است که تلاش دارد، آن را در سوریه جدید محقق کند و از جمله این اهداف می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
🔺 تأثیر روی رویکردهای رقبا در شرق مدیترانه
ترکیه معتقد است، ترسیم مرزهای دریایی با سوریه در شرق دریای مدیترانه زمینه اثرگذاری آنکارا بر رویکردهای رقبایش در مدیترانه شرقی به ویژه یونان و قبرص را افزایش می‌دهد.
ترسیم مرزهای دریایی سوریه و ترکیه به آنکارا اجاز می‌دهد، جای پایی در مناطق نفوذ دریایی رقبای منطقه‌ایش پیدا کند، علاوه بر اینکه از فعالیت‌های شناسایی و کشف منابع انرژی در شرق دریای مدیترانه که قبرس و یونان آن را غیرقانونی می‌دانند، حمایت کرده و می‌تواند،
آن را توسعه و گسترش دهد.
ترکیه به اهمیت به دست گرفتن بخش انرژی سوریه به خوبی آگاه است، به همین منظور تلاش‌های خود را روی این حوزه متمرکز کرده است. علاوه بر اینکه آنکارا معتقد است، به دست گرفتن کنترل بخش انرژی در سوریه به معنای در دست داشتن برگ برنده در برابر غرب و اعمال فشار به
واسطه این برگه در پرونده‌ها و موضوعات مورد اختلاف نظر است، به ویژه کشورهایی غربی که از قبرس و یونان در زمینه اختلاف مرزی این دو کشور با ترکیه در شرق مدیترانه حمایت می‌کنند.
🔺 پتانسیل بالای بخش انرژی سوریه
از دیگر دلایل تمرکز تلاش‌های ترکیه برای به دست گرفتن بخش هیدروکربنی سوریه، پتانسیل بالای این بخش است. این موضوع اشتهای بسیاری از شرکت‌های خارجی برای سرمایه‌گذاری در این بخش به ویژه در حوزه کشف و شناسایی میدان‌های نفتی و گازی سوریه پیش از اعمال تحریم‌ها و
مجازات‌های آمریکا علیه این کشور در سال 2019 موسوم به «قانون قیصر» را باز کرده بود.
بسیاری از مطالعات نشان می‌دهد که ارزش ذخایر نفتی سوریه با 2.5 میلیارد بشکه به حدود 2.3 میلیارد دلار با میانگین قیمت جهانی نفت در سال 2024 است.
همچنین تخمین زده می‌شود که ذخایر گاز طبیعی سوریه بالغ بر حدود 8.5 هزار میلیارد فوت مکعب باشد که 0.1 درصد ذخایر گازی دنیار را تشکیل می‌دهد.
از اینجا می‌توان به دلایل تحرکات و تلاش‌های ترکیه برای رفع تحریم‌های تحمیل شده بر سوریه نیز پی برد.
🔺 تمایل بر تقویت نقش ترکیه به عنوان حامل انرژی
ترکیه معتقد است، با ترسیم مرزهای دریایی با سوریه و نفود در بخش انرژی این کشور می‌تواند، نقش خود را به عنوان حامل انرژی از حوزه کشورهای شرق دریای مدیترانه به بازارهای محلی و سپس قاره اروپا تقویت کند.
این به معنای تقویت و تحکیم جایگاه ترکیه به عنوان مرکز انتقال انرژی در منطقه و تثبیت جایگاه آن به عنوان حلقه ارتباطی اصلی بین تولیدکنندگان گاز و بازارهای مصرف در غرب است.
🔺 احیای اقتصاد ترکیه
حضور ترکیه در بخش انرژی سوریه یکی از مهم‌ترین اولویت‌های اقتصادی ترکیه در حال حاضر است. حضور در این بخش به ترکیه اجازه احیای اقتصادش با استفاده از درآمدهای حاصل از سوآپ نفت و گاز از این کشور به اروپا را می‌دهد.
در این راستا، احیای بخش هیدروکربنی سوریه، به ویژه با راه‌اندازی طرح انتقال خطوط لوله گاز و نفت از ترکیه، پیامدهای مثبتی روی اقتصاد ترکیه خواهد گذاشت و جایگاه این کشور را در حوزه دریای مدیترانه تقویت خواهد کرد.
افزون بر آن، فرصت‌های بزرگی برای ترکیه ایجاد خواهد کرد تا خود را به عنوان یک قدرت اقتصادی در بازارهای گاز و انرژی دنیا مطرح کند، با اینکه خود از چنین منابعی برخوردار نیست.
🔺 فراهم کردن زمینه سرمایه‌گذاری شرکت‌های انرژی ترکیه
بدون شک یکی از پیامدهای حضور ترکیه در بخش انرژی سوریه منجر به کاهش واردات انرژی و هزینه‌های آن در ترکیه خواهد شد.
ترکیه به لطف سوآپ گازی و نفتی، به حجم زیادی از گاز و نفت سوریه با قیمتی ارزان‌تر از قیمت‌های جهانی دست خواهد یافت، در نتیجه بخشی از نیاز گازی ترکیه به ویژه با توجه به قیمت بالای انرژی در این کشور و بحران جهانی انرژی به دلیل تحریم‌های نفتی و گازی روسیه توسط
غرب تامین خواهد شد.
🔺 گشودن باب جدیدی برای حضور شرکت‌های ترکیه در سوریه
آنکار بر این باور است، افزایش سرمایه‌گذاری‌های این کشور در حوزه کشف و شناسایی میدان‌های انرژی در سوریه در مرحله اینده، حضور شرکت‌های ترکیه‌ای در معادله انرژی سوریه را تقویت خواهد کرد.
همچنین، این حضور طرح‌های صنعت نفت و گاز ترکیه در سوریه را توسعه و گسترش خواهد داد. از این منظر، ترکیه بر این باور است، سرمایه‌گذاری در بخش انرژی سوریه موجب افزایش فعالیت‌ها و سرمایه‌گذاری‌های شرکت‌های ترکیه‌ای فعال در حوزه کشف و شناسایی و توسعه میدان‌های
نفتی و گازی در سوریه خواهد شد.
🔺 حمایت از گسترش نفوذ ترکیه در حکومت جدید سوریه
آنکار اعتقاد دارد، به دست گرفتن بخش نفت و گاز سوریه، در عین اینکه موجب گسترش نفوذ ترکیه در حکومت جدید سوریه خواهد شد، آن را تثبیت خواهد کرد.
در این خصوص، حکومت انتقالی سوریه روی سرمایه‌گذاری‌های بالقوه ترکیه در بخش انرژی سوریه و درآمدهای حاصل از صادرات و فروش این منابع حساب ویژه‌ای باز کرده است، چون به خوبی می‌داند، این سرمایه‌گذاری‌ها به معنای مشروعیت بخشیدن به جولانی و حکومتش خواهد بود، به
ویژه درحال حاضر که دمشق شاهد رفت و آمدهای متعدد هئیت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی برای دست و پا کردن جایی برای خود در حکومت جولانی است.
🔺 فشارهای فزاینده
با همه تلاش‌هایی که ترکیه برای تسلط بر بخش انرژی سوریه و بهره‌برداری از آنها به ویژه گاز طبیعی می‌کند، با این حال تحقق این خواسته آنکارا با چالش‌های متعدد و مهمی مواجه است که از جمله آنها می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
🔹نبود امنیت که همچنان سوریه از آن رنج می‌برد
🔹ادامه حضور کُردها بر منابع اصلی انرژی سوریه در شمال و شرق این کشور
🔹ادامه تحریم‌های بین‌المللی به ویژه بخش انرژی
🔹وجود شک و تردیدهای بسیار بین‌المللی در قبال توانمندی حکومت جدید در اداره سوریه
مهم‌ترین چالش‌های پیش روی آنکارا برای تسلط بر بخش انرژی سوریه محسوب می‌شوند.