تحریم مانع رکوردزنی بنادر ایران نشد

به گزارش تحلیل ایران بنادر به عنوان شاهراه‌های ارتباطی و دروازه‌‍‌های تجارت بین المللی، نقش بی بدیلی در توسعه اقتصادی کشورها دارند. کشورهایی که از موقعیت جغرافیایی راهبردی و دسترسی به آب های آزاد برخوردارند، توانسته‌اند با توسعه بنادر خود، به بازیگران اصلی در زنجیره تامین منطقه ای و جهانی تبدیل شوند.

در این میان، ایران با موقعیتی منحصر به فرد در تقاطع کریدورهای تجاری شرق-غرب و شمال- جنوب، از ظرفیت‌های قابل‌توجهی برای ایفای نقشی کلیدی در تجارت جهانی برخوردار است. 

دسترسی ایران به آب های آزاد از طریق خلیج فارس و دریای عمان، موقعیت ویژه‌ای برای تعامل با بازارهای جهانی و منطقه‌ای فراهم کرده است. از طرفی حوضه‌ های دریایی خزر، سیاه و مدیترانه در پیرامون کشور قرار دارند که وزن ژئوپلیتیکی کشور را ارتقا بخشیده‌اند.

بنادر ایرانی نه تنها به عنوان مراکز صادرات و واردات کالا عمل می کنند، بلکه نقش مهمی در ترانزیت محموله های بین المللی ایفا می کنند. این ویژگی، همراه با توانمندی های ژئوپلیتیکی کشور، می تواند ایران را به یکی از قطب های اصلی تجارت بین المللی تبدیل کند.

صنعت دریایی به عنوان شریان حیاتی اقتصاد جهانی، نقشی بی بدیل در تسهیل تجارت، حمل ونقل کالا و تبادل فرهنگ ها ایفا می کند. در این میان، بنادر به مثابه دروازه های ورود وخروج کالا، نقشی کلیدی در زنجیره تامین جهانی برعهده دارند و توسعه زیرساخت های بندری و ارتقای عملکردی و بهره وری در این حوزه، از جمله عوامل حیاتی در رشد اقتصادی و توسعه پایدار کشورها به شمار می رود.

فعالیت‌های بنادر علاوه بر مدیریت جریان کالا در مبادی ورودی و خروجی شامل تخلیه، بارگیری و عملیات کانتینری می‌شود.

دهه ۹۰ شمسی که با تحریم‌های صنعت کشتیرانی و بنادر ایران شروع شده‌بود، آغاز روزهای تلخ این صنعت مهم و تأثیر‌گذار به حساب می‌آید و توسعه بنادر ایران در این سال‌ها کند و عملکردشان دچار افت شد.

این در‌حالی است که در این بازه زمانی هنوز خطوط کشتیرانی‌ بزرگ بین‌المللی در ایران فعالیت داشتند و بیشتر تحریم‌ها معطوف به کشتیرانی دولتی ایران شده بود، اما تأثیر تحریم‌ها بر حمل‌ونقل دریایی ایران کاملا مشهود بود.

بعد از اجرای توافق برجام، عملکرد کانتینری بنادر ایران از حدود دو میلیون TEU در سال ۱۳۹۴ به بالای سه میلیون TEU در سال ۱۳۹۶ رسید.

در سال ۲۰۱۶، دونالد ترامپ برای نخستین بار به مقام ریاست‌جمهوری ایالات متحده آمریکا دست یافت. این رویداد همزمان با امضای قرارداد برجام میان ایران و هفت قدرت جهانی بود که منجر به ایجاد فرصت‌هایی در اقتصاد و به تبع آن، در حوزه حمل و نقل ایران شد. 

با انتخاب دونالد ترامپ و خروج او از برجام در تاریخ ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷، بار دیگر آسیب جدی به حمل‌ونقل دریایی ایران وارد شد، به‌گونه‌ای که عملکرد کانتینری بنادر کشور از ۳.۰۷ میلیون TEU در سال ۱۳۹۶ به ۱.۹۵ میلیون TEU کاهش یافت. این افت عملکرد در بنادر ایران بی‌سابقه بود.

بعضی معتقد بودند که با تشدید تحریم های آمریکا علیه بنادر و کشتیرانی ایران، عملکرد و توسعه بنادر ایران دیگر به روال سابق خود برنمی‌گردد و بنادر کشور تبدیل به یک بندر درجه چندم منطقه ای می‌شود. با این حال، کارشناسان معتقدند موقعیت جغرافیایی ایران هنوز مزایایی دارد که ‌با توجه به مزیت ‌های نسبی آن می توان امنیت اقتصادی کشور را دگرگون کرد.

با وجود فراز و نشیب روند عملکردی بنادر کشور در سال های اخیر، دست‌اندرکاران سازمان بنادر و دریانوردی و سایر همکاران مرتبط دست از پای نکشیده و تلاش بی‌وقفه خود را برای پایدار نگه داشتن اقتصاد دریایی کشور انجام داده‌اند.

حسن کریم‌نیا، کارشناس حمل‌ونقل و ترانزیت، در مورد عملکرد بنادر کشور بیان کرد که تخلیه و بارگیری بنادر کشور از سال ۱۳۸۳ تا ۱۳۹۶ روند نسبتا صعودی داشته و توانسته بود رکورد تخلیه و بارگیری ۱۵۷ میلیون تن بار داخلی و خارجی را بشکند.

این کارشناس اظهار کرد: در سال ۱۳۹۷ و با تحریم‌های ثانویه آمریکا علیه بنادر ایران افت محسوسی داشت اما در یکی دو سال اخیر و با وجود اعمال سخت‌ترین تحریم‌ها علیه حمل‌ونقل دریایی و بنادر کشور، رکورد سال ۱۳۹۶ شکسته شده و در سال ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ مدیریت ۱۵۸ و ۱۶۱.۸ میلیون تن بار صورت گرفته است.

کریم‌نیا تصریح کرد: این حجم از پردازش بار در بنادر کشور رکورد ۲۰ سال گذشته بنادر ایران محسوب می‌شود با ظرفیت حدود ۳۰۰ میلیون تنی فعلی، عملکرد بیش از ۵۰ درصدی بنادر کشور را نشان می‌دهد که نشان از ضعف تحریم‌ها در مقابله با عزم ملت ایران دارد.

مهدی باقری، کارشناس حمل‌ونقلی دیگر در خصوص ظرفیت های بندری ایران می گوید که ایران مزایای نسبی در ترانزیت (گذر) کالا به کشورهای محصور در خشکی آسیای مرکزی دارد. 

باقری افزود: بندر چابهار به عنوان تنها بندر اقیانوسی ایران، این امکان را دارد که کشورهای آسیای مرکزی را به آب های گرم جنوب برساند و به گسترش تجارت خارجی آن ها کمک کند. از طرفی، هند نیز برای تجارت با افغانستان و کشورهای آسیای مرکزی نیز نیاز به حضور در این بندر برای مدیریت کالای خود دارد.

این کارشناس در انتها افزود: نباید دچار آفت تک بعدی بودن در خصوص همکاری های حمل‌ونقلی شویم. همین بندر چابهار این امکان را دارد که به کریدور ۶۰ میلیارد دلاری چین-پاکستان (CPEC) متصل شود و علاوه بر توسعه جنوب شرق کشور، چینی‌ها را از تنش‌های دریایی در دریای چین جنوبی و تنگه مالاکا نجات دهد که جدال پکن و واشنگتن در این مناطق بالا گرفته است.