جعفر مهراد استاد پیشکسوت دانشگاه شیراز و بنیانگذار موسسه ISC در «موانع و جالش‌های تجاری‌سازی هوش مصنوعی در ایران» را مورد بحث و بررسی قرار داد.
تجاری سازی هوش مصنوعی شامل چه روندهایی است و برای تجاری‌سازی موفقیت امیز آن باید چه برنامه ای داشت؟
مهراد: برای تجاری سازی هوش مصنوعی ابتدا باید فرصت ها و چالش ها را شناخت، یعنی استعداد کشور، شرایط اقتصادی، محدودیت‌های ژیوپولیتیکی و اولویت های دولت که همگی در این زمینه حایز اهمیت است.* ضرورت
توجه به تحولات جاری و روندهای جهانی تجاری سازی هوش مصنوعی همچنین در بحث تجاری سازی توجه به تحولات جاری و روندهای جهانی هوش مصنوعی ضروری است و آن را به نظرم باید همراه با ارزیابی امکان سنجی در مدت کوتاهی، مثلا در ۳ تا ۵ سال آینده،
تقریبا تا سال ۱۴۰۹، دنبال کرد.
روندهای کلیدی که باید دنبال شود کدامند؟مهراد: قطعا، روند نخست، نیازهای محلی است که باید بر راه حل های داخلی تمرکز کرد. بازار ایران به دلیل تحریم ها و محدودیت های دسترسی به ابزارهای بین المللی، تقاضاهای
خاصی دارد.
توسعه راه حل‌های هوش مصنوعی متناسب با صنایع محلی، مانند مراقبت‌های بهداشتی مثل تشخیص، کشاورزی مثل کشاورزی دقیق حمل و نقل مثل مدیریت ترافیک به نظرم می تواند تجاری سازی را افزایش دهد و آن را رونق ببخشد.مثالی می‌زنم.
موفقیت برنامه مسیریاب «بلد» مبتنی بر هوش مصنوعی، پتانسیل نوآوری محلی را نشان می‌دهد. در اینجا، توجه به چشم انداز آینده نزدیک هم مهم است.این روند در حال حاضر در حال ظهور است و استارتاپ‌ها و ابتکارات مورد حمایت مرکز توسعه فناوری های راهبردی
معاونت علمی، فناوری و اقتصاد و دانش بنیان ریاست جمهوری نیازهای داخلی را هدف قرار داده است.
باید انتظار رشد را داشته باشیم، زیرا که ایران از جمعیت بزرگ و باهوش فناوری و استعداد STEM خود برای رفع شکاف‌های ناشی از تحریم برخوردار است.
ممکن است کمی در مورد سرمایه‌گذاری دولت و سیاست های ان در این زمینه بفرمایید:
مهراد: اتفاقا می خواستم این را به عنوان روند دوم بیان کنم که حالا در سوال شما وجود دارد. این یک واقعیت است که در سطح جهانی، تجاری سازی هوش مصنوعی با حمایت های دولتی رونق می گیرد، مثل استراتژی هوش مصنوعی چین.
در ایران هم چنین سیاستی جنبه اجرایی پیدا کرد و سازمان ملی هوش مصنوعی تاسیس شد.
این سازمان مصوب شورایعالی انقلاب فرهنگی است.این سازمان هدف قرار گرفتن در میان ۱۰ کشور برتر هوش مصنوعی را تا سال ۱۴۰۱۲ جزو اولویت‌های کاری خود اعلام کرده بود. متاسفانه، در روزهای اخیر خبرهای خوبی از این سازمان به گوش
نمی رسد و حتی صحبت از انحلال آن شده و ممکن است تمام امور مربوط به آن زیر معاونت علمی ریاست جمهوری قرار گیرد!
به نظرم این روند ضربه جبران ناپذیری بر گستره کاربردهای هوش مصنوعی وارد و شکاف میان ایران را با سایر کشورهای منطقه، در این زمینه در حال توسعه و پرتحول، عمیق تر خواهد کرد.انتظاری که از این روند می‌رود حالت افزایش
و رو به رشد آن است. در کلام مقامات، تمرکز بر هوش مصنوعی برای رشد اقتصادی، حاکی از سرمایه گذاری است. مثلا، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات می گوید دولت هوش مصنوعی را در دستور کار خود قرار داده است و در برخورد با هوش مصنوعی در صنایع برخوردی فعال خواهد بود. با
این حال، می‌بینیم که اجرا به دلیل بوروکراسی ناکارآمدی اداری و فشارهای اقتصادی با تاخیر مواجه شده است، مگر آن که یک سیاست منسجم و کارامد تدوین و به مورد اجرا گذاشته شود.
توانمندی دانشگاه های کشور نقطه قوت بزرگی است که نباید از آن غفلت کرد. نظرتان در این مورد چیست؟
مهراد: کاملا درست است و با صحبت شما موافقم. منتها صحبت از تجاری سازی هوش مصنوعی است. ایران سالانه تعداد بسیار زیادی فارغ التحصیل STEM دارد که موقعیت ایران را در بین سایر کشورها برجسته تر می کند. از این نظر دانشگاه‌های ایران
مرکز تحقیقات هوش مصنوعی هستند.تجاری سازی مستلزم هدایت این استعداد به استارتاپ‌ها و صنعت از طریق مراکز رشد، برنامه های آموزشی و مشوق هایی است که برای حفظ نیروهای ماهر و برای جلوگیری از فرار مغز ها لازم است.
از نظر من پایگاه استعدادها در ایران بسیار قوی است. با این حال، فرار مغزها می‌تواند مانع پیشرفت شود، مگر ان که برنامه‌هایی که برای جذب و نگهداشت نخبگان در دست اقدام است، جنبه اجرایی و عملیاتی سریع پیدا کند. جذب و نگهداشت نخبگان در شرایط
اقتصادی امروز از اهمیت فراوانی برخوردار است.
فارس: نظرتان نسبت به هوش مصنوعی در دفاع و امنیت سایبری به عنوان یک محرک تجاری چیست؟
مهراد: این روند کلیدی حایز اهمیت فراوان است. سرمایه گذاری ایران در هوش مصنوعی برای کاربردهای نظامی مانند پهبادها و ربات های هوشمند و عملیات سایبری پتانسیل استفاده دوگانه دارند.
فناوری های توسعه یافته برای امنیت را می توان برای بازارهای غیرنظامی مانند لجستیک یا سیستم های نظارتی تطبیق داد و جریان های درآمدی را ایجاد کرد.
مجددا می خواهم درباره سرمایه گذاری و در مورد استارتاپ ها سوال کنم. به نظرم ایران دارای یک اکوسیستم استارتاپی است. از این ها نمی توان استفاده کرد؟
معتقدم که این روند، یک صحنه پر جنب و جوش است که توسط سرمایه‌گذاری خطرپذیر و مراکز رشد پشتیبانی می شود. بخش فناوری ایران انعطاف پذیری نشان می دهد، مثل موفقیت کافه بازار.
شما می دانید که کافه بازار یک فروشگاه نرم افزار اندروید است که در دانشگاه صنعتی شریف طراحی شده است. این فروشگاه چند ده میلیون نصب فعال و حساب کابری فعال دارد.
حالا که سرمایه گذاری خارجی میسر نیست، بودجه داخلی و یک محیط قانونی حمایتی می تواند این شکاف را پر کند. در عین حال، این نگرانی را دارم که بی ثباتی اقتصادی و تحریم ها ممکن است این اکوسیستم قوی را به تاخیر اندازد، مگر این که مدل های تامین
مالی جایگزین، مانند سرمایه گذاری دولتی یا منطقه ای، ظهور کنند.* اهمیت زیرساخت داده و دیجیتالی سازی در هوش مصنوعی
در پایان، چنانچه خودتان مورد یا موارد دیگری را مایل هستید مطرح کنید، بفرمایید.
در هوش مصنوعی، زیرساخت داده و دیجیتالی سازی خیلی اهمیت دارد. منظورم این است که هوش مصنوعی بر داده‌ها متکی است و جمعیت بزرگ ایران، بیش از ۸۵ میلیون نفر، خود یک منبع غنی است.
تجاری سازی به زیرساخت‌های دیجیتالی قوی یعنی به محاسبات ابری، اینترنت پرسرعت و مراکز داده نیاز دارد که در حال حاضر یکی به دلیل تحریم ها و دیگری به دلیل سیستم‌های قدیمی، توسعه نیافته است. این یک گلوکاه است.
ارتقای زیرساخت‌ها بیشتر طول می‌کشد و احتمالا فراتر از آینده نزدیک. در این زمینه، در سوم فروردین ۱۴۰۴، اتفاق جالبی روی داده است و ان پروژه سرمایه گذاری استان اصفهان در سال جاری با عنوان «ایجاد قطب داده و پارک فناوری اطلاعات و ارتباطات»
است. این قطب داده با مشارکت بخش خصوصی، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و استانداری اصفهان راه اندازی می‌شود.