پنجره طلایی ایران در جنگ قدرت میان چین و آمریکا

به گزارش تحلیل ایران ،درحالی‌که دونالد ترامپ با بازگشت به کاخ سفید بار دیگر سیاست‌های تجاری سخت‌گیرانه و حمایت‌گرایانه خود را احیا کرده، چین نشان داده که این‌بار با آمادگی بیشتر و برنامه‌ای منسجم وارد میدان شده است. در ادامه جنگ تجاری که از سال ۲۰۱۸ آغاز شده بود، موج جدیدی از تعرفه‌ها به‌طور گسترده‌ای از سوی واشنگتن علیه کالاهای وارداتی، به‌ویژه از چین، اعمال شده است؛ در پاسخ، پکن نه تنها واکنش متقابل نشان داده، بلکه راهبردی چندلایه و دقیق را برای مقابله با فشارهای اقتصادی و حفظ موقعیت جهانی خود اتخاذ کرده است.پکن با عبور از رویکرد محتاطانه گذشته، این‌بار با راهبردی تهاجمی و چندجانبه به مصاف آمریکا رفته است. تجربه جنگ تجاری پیشین با ترامپ و آمادگی قبلی، به پکن این امکان را داده تا با اعتماد به‌نفس بیشتری در برابر فشارها ایستادگی کرده و حتی معادلات تجارت جهانی را به چالش بکشد.

آغاز دوباره جنگ تجاری و واکنش قاطع پکندر ۱۳ فروردین ۱۴۰۴ (آوریل ۲۰۲۵)، ترامپ با اعلام «وضعیت اضطرار ملی تجاری» به بهانه کسری گسترده تراز بازرگانی آمریکا، موج جدیدی از تعرفه‌ها را علیه ۵۷ شریک تجاری اعمال کرد. چین که از آغاز دوره دوم ترامپ هدف اصلی این سیاست‌ها بود، تعرفه‌هایی تا سقف ۱۲۵ درصد بر کالاهای آمریکایی اعمال کرد و مذاکرات احتمالی را تا زمان لغو کامل تعرفه‌ها رد کرد.اعمال تعرفه‌های جدید، شوک شدیدی به بازارهای مالی جهان وارد کرد؛ شاخص‌های بورس در بسیاری از کشورها سقوط کردند و بازار اوراق قرضه خزانه‌داری آمریکا نیز با نوسانات بی‌سابقه‌ای روبه‌رو شد. کارشناسان اقتصادی هشدار دادند که این تنش‌ها می‌تواند پایه‌های تجارت جهانی را متزلزل کرده، اعتماد سرمایه‌گذاران را تضعیف کرده و با افزایش هزینه‌ها برای مصرف‌کنندگان، اقتصاد جهانی را به‌سوی رکود سوق دهد.

بیشتر کشورهایی که تحت تاثیر تعرفه‌های سنگین ترامپ قرار گرفتند، بلافاصله برای مذاکره با آمریکا و کاهش فشارها اعلام آمادگی کردند اما چین مسیر متفاوتی در پیش گرفت. این کشور در سه مرحله پاسخ متقابل داد و تاکید کرد در صورت ادامه جنگ تجاری، «تا آخر ایستادگی خواهد کرد.»بر اساس گزارش‌های منتشره، دولت چین مدت‌ها پیش از آغاز به‌کار مجدد ترامپ، با پیش‌بینی شرایط احتمالی، اقدامات لازم را برای آمادگی در برابر تنش‌های جدید اتخاذ کرده بود. روزنامه «سوت چاینا مورنینگ پست» به نقل از مدیران ارشد یکی از بزرگ‌ترین موسسات مالی چین نوشته است: «از میانه سال گذشته، ما به‌صورت عمیق رفتارها و سخنان پیشین ترامپ را بررسی کردیم و تمرکز خود را بر ارزیابی سناریوهای احتمالی و برنامه‌ریزی برای واکنش به شوک‌های ناشی از دولت جدید آمریکا قرار دادیم.»

استراتژی چندلایه چین: از واکنش متقابل تا تغییر ساختار اقتصادیراهبرد چین در مواجهه با اقدامات ترامپ در سه سطح قابل تحلیل است:۱. اقدامات تلافی‌جویانه: چین با اعمال تعرفه‌های معادل، پاسخ فوری و قاطع به اقدامات ترامپ داد.۲. کاهش آسیب‌پذیری: تمرکز بر تقویت اقتصاد داخلی و کاهش وابستگی به تجارت خارجی به‌ویژه با آمریکا.۳. بازتعریف نقش جهانی: تلاش برای ارتقای جایگاه بین‌المللی از طریق گسترش همکاری‌های جهانی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی.

تثبیت اقتصاد داخلی؛ تمرکز بر خودکفایی و تحریک تقاضای داخلیدر شرایطی که تنش‌های تجاری رو به افزایش است، پکن به جای عقب‌نشینی، تمرکز خود را بر تثبیت اقتصادی و کاهش آسیب‌پذیری از شوک‌های بیرونی قرار داده است. یکی از اقدامات کلیدی، برنامه ۱.۴ تریلیون دلاری برای کاستن از بدهی‌های پنهان دولت‌های محلی تا سال ۲۰۲۸ و افزایش اعتماد به اقتصاد ملی بود.پکن با تاکید بر گسترش تقاضای داخلی و ایجاد فرصت‌های جدید مصرف مانند اقتصاد سالمندان و حوزه سلامت و افزایش سطح درآمد خانواده‌ها، اولویت اصلی سال ۲۰۲۵ را تقویت مصرف داخلی اعلام کرد. این اقدامات در قالب «استراتژی چرخه دوگانه» چین، بر تقویت بازار داخلی در کنار همکاری جهانی تمرکز دارد.

همگرایی جهانی در برابر فشارهای یک‌جانبه واشنگتندر حالی‌که آمریکا به دنبال ایجاد اجماع علیه چین است، پکن از فرصت بهره گرفته و با جذب سرمایه‌گذاران و مدیران ارشد شرکت‌های بین‌المللی، مسیر دیپلماسی اقتصادی را تقویت کرده است. دیدار رئیس‌جمهور چین با مدیران ۴۰ شرکت بین‌المللی در مارس ۲۰۲۵ نمونه‌ای از این اقدامات است که نشان‌دهنده تلاش برای جلب اعتماد و حفظ همکاری با سایر اقتصادهای بزرگ به‌ویژه در اروپا و آسیا است.این کشور در پی آن است که با تنوع‌بخشی به گزینه‌های تجاری و زنجیره‌های تامین واردات و صادرات، وابستگی خود به مبادلات تجاری با آمریکا را کاهش دهد.

کاهش واردات از آمریکااز سال ۲۰۱۸ و آغاز جنگ تجاری با آمریکا، چین با هدف کاهش وابستگی، واردات کالاهایی چون سویا، ذرت، گوشت، فناوری‌های پیشرفته و انرژی‌های فسیلی از آمریکا را کاهش داده و در مقابل، چین با توسعه داخلی و تنوع‌بخشی به منابع وارداتی، تامین این محصولات را از کشورهایی مانند برزیل، آرژانتین، اوکراین و استرالیا افزایش داده است. به‌عنوان نمونه، سهم آمریکا در صادرات سویا به چین از ۴۰ درصد در ۲۰۱۶ به ۱۸ درصد در ۲۰۲۴ کاهش و سهم برزیل به ۷۶ درصد افزایش یافته است.

این کشور در ﺑﺨﺶ ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﻫﻮاﯾﯽ، به دنبال جنگ تجاری با آمریکا در سال 2018 و حوادث مربوط به هواپیماهای بوئینگ، واردات از این شرکت را کاهش داده و به ایرباس اروپا روی آورده است؛ به‌طوری که ایرباس یک کارخانه مونتاژ در تیانجین تاسیس کرده و هواپیماهای چینی COMAC هم از ۲۰۲۳ وارد بازار شده‌اند. ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﺎزارﻫﺎی ﺻﺎدراﺗﯽیکی دیگر از نقاط آسیب‌پذیر چین در روابط با آمریکا، وابستگی آن به بازار صادراتی آمریکا برای محصولات تولیدی‌اش بود. در واکنش به جنگ تجاری، چین از شرایط تحمیلی به‌وجودآمده بهره گرفت و تمرکز خود را به‌سمت گسترش بازارهای صادراتی در کشورهای جنوب جهانی برد تا از اتکای بیش از حد به بازار آمریکا بکاهد و مسیرهای صادراتی خود را متنوع کند.