به گزارش تحلیل ایران ، این روزها که صحبت از استیلای هوش مصنوعی بر گستره‌های مختلف دانش، تولید و ارتباطات به میان می‌آید، کشورهای مختلف به دنبال این هستند که چشم انداز، نقشه راه رویکردهای رگولاتوری و قانونی خود را به شکل دقیق تعریف کنند.
یکی از این کشورها ترکیه است که از اواسط سال 2024 میلادی، با تشکیل یک شورای عالی به نام ابتکار عمل هوش مصنوعی، در حال سامان دادن به فعالیت‌های این حوزه است.
با آن که در برخی حوزه‌های علمی و فنی، از جمله طب و صنایع دفاعی، به کارگیری هوش مصنوعی در ترکیه با استقبال قابل توجهی روبرو شده، اما شواهد نشان می‌دهد در دو حوزه مهم یعنی بخش سیاست گذاری و ترسیم چشم‌انداز و همچنین در مبحث قانون گذاری و اصول رگولاتوری، خلا
قابل توجهی در ترکیه وجود دارد.
در چنین شرایطی دانشمندان و محققین ترکیه با الهام‌گیری از مباحث طرح شده در چشم‌انداز هوش مصنوعی 2025 بر این موضوع پافشاری می‌کنند که ترسیم نقشه راه، یک اصل حیاتی و اجتناب ناپذیر است.
هم اکنون مطالعات مختلفی در زمینه هوش مصنوعی در ترکیه در حال انجام است. به خصوص در سال‌های اخیر، ابتکارات و کاربردهای هوش مصنوعی رو به افزایش بوده است. نقشه استارتاپ‌های هوش مصنوعی که توسط نهادی به نام «ابتکار هوش مصنوعی ترکیه» به‌روزرسانی شده، تعداد استارتاپ‌های
هوش مصنوعی در ترکیه را به 393 مورد افزایش داده است.
ترکیه روی پلتفرم‌های محلی حساب ویژه باز کرده و مؤسساتی مانند هاولسان (HAVELSAN) در حال توسعه پلتفرم‌های هوش مصنوعی داخلی هستند. برای مثال، پلتفرم MAIN به سازمان‌ها اجازه می‌دهد تا با استفاده از داده‌های خود، برنامه‌های هوش مصنوعی را توسعه دهند.
همچنین بخش آموزش و پژوهش هوش مصنوعی نیز مورد توجه قرار گرفته و اولین دانشکده هوش مصنوعی و مهندسی داده ترکیه در دانشگاه فنی استانبول تأسیس شده است.
به باور محققین دانشگاه فنی استانبول، جمعیت جوان ترکیه پتانسیل بالایی در زمینه هوش مصنوعی ارائه می‌دهد و علاقه و استعدادهای این جوانان به فناوری می‌تواند به پیشرفت ترکیه در حوزه هوش مصنوعی کمک کند.
کشور ترکیه ,
پژوهشگران همچنین به این نکته نیز اشاره کرده‌اند که در کنار برخی مزایا برای توسعه هوش مصنوعی در ترکیه، این کشور با چالش‌هایی نیز روبروست که برخی از آنها عبارتند از: کمبود اطلاعات، چالش بزرگ امنیت داده‌ها و حریم خصوصی، رگولاتوری یا وضع مقررات قانونی در مورد
هوش مصنوعی و همچنین موانع مالی و حقوقی در مورد رقابت بین‌المللی.
ترکیه، اقتصاد و مزیت‌های رقابتی هوش مصنوعی
به باور محققین، هوش مصنوعی به شرکت‌ها این امکان را می‌دهد که با صرف هزینه‌های اندک و مدت زمان کوتاه، از مزیت رقابتی قابل توجهی بهره‌مند شوند.
ظفر کوچوک شعبان اوغلو، رئیس نهاد ابتکار عمل هوش مصنوعی ترکیه می‌گوید: «کسب‌وکارها با استفاده از فناوری‌های به‌سرعت در حال توسعه، درهایی را به روی فرصت‌های جدید و فرآیندهای تحول می‌گشایند. هوش مصنوعی پتانسیل ایجاد تغییرات اساسی در هر حوزه از دنیای اقتصاد
را دارد. کاربردهای هوش مصنوعی مانند مدل‌های پیش‌بینی، فرآیندهای اتوماسیون و سیستم‌های پشتیبانی تصمیم‌گیری، کارایی کسب‌وکارها را افزایش می‌دهند و در عین حال به آنها امکان می‌دهند از مزیت رقابتی بهره‌مند شوند.»
کشور ترکیه ,
این مقام علمی و اجرایی ترکیه در ادامه می‌گوید: «در دو سال اخیر در ترکیه، استفاده کسب‌وکارها از هوش مصنوعی در حوزه‌هایی مانند روابط با مشتری و بازاریابی به طور قابل توجهی افزایش یافته است. این نرخ در کسب‌وکارهای بزرگ به 75 درصد می‌رسد. کسب‌وکارهای بزرگ در
دنیای تجارت ترکیه بار دیگر نشان داده‌اند که در تطبیق با شرایط جدید پیشگام هستند. این نرخ افزایش شامل تولید محتوا و بصری با تأثیر هوش مصنوعی مولد است. 84.5 درصد از کسب‌وکارهایی که از فناوری‌های هوش مصنوعی استفاده می‌کنند، اظهار می‌کنند که در فرآیندهای تصمیم‌گیری
مبتنی بر داده، مزیت بزرگی کسب کرده‌اند. تمرکز تصمیم‌گیری کسب‌وکارها بر داده‌ها و الگوریتم‌هایی که با داده‌های داخلی خود کار می‌کنند، شروع به هدایت استراتژی‌های کسب‌وکار کرده‌اند.»
در همین حال، روزنامه اقتصادی دنیا گازته چاپ آنکارا در یک گزارش ویژه به این اشاره کرده که بیش از نیمی از کسب و کارها فکر می‌کنند هوش مصنوعی در آینده بر آنها تأثیر خواهد گذاشت.
ولی بنا به دلیل شرایط اقتصادی، تعداد افرادی که در آینده نزدیک به سرمایه‌گذاری در این فناوری‌ها فکر می‌کنند، کاهش یافته است. اما ذکر این نکته نیز مهم است که استفاده از هوش مصنوعی توسط افراد بدون صلاحیت علمی و حقوقی و بدون تأیید نهادها، خطراتی را از نظر امنیت
داده‌ها و انطباق با قوانین ایجاد می‌کند. لذا کارمندان باید در این زمینه آموزش ببینند تا بتوانند مطابق با مقررات قانونی مانند قانون حفاظت از داده‌های شخصی عمل کنند.
حمایت‌های دولت ترکیه از تحقیق و توسعه در حوزه هوش مصنوعی، یکی دیگر از موضوعات مهمی است که در محافل علمی و دانشگاهی مورد بحث قرار گرفته است. با توجه به قیمت بالای زیرساخت‌ها و دوره‌های آموزشی، به منظور غلبه بر چالش‌های اقتصادی که سرمایه‌گذاری‌های هوش مصنوعی
را محدود می‌کنند، می‌توان سازوکارهایی مانند مشوق‌های دولتی، برنامه‌های حمایت مالی، وام‌های کم‌بهره و حتی فرصت‌های اعطای کمک‌های مالی را بیشتر توسعه داد تا دسترسی به تحول هوش مصنوعی، به‌ویژه برای شرکت‌های کوچک و متوسط، تسهیل شود.
بنابراین، مدیریت‌ها باید رویکردی پیشگیرانه‌تر برای سازگاری با هوش مصنوعی اتخاذ کنند. در حالی که شرکت‌های بزرگ، هوش مصنوعی را به عنوان یک اولویت استراتژیک می‌پذیرند، توجه در شرکت‌های کوچک هنوز در سطح پایینی است.
وزارت آموزش ملی ترکیه بر این باور است که این کشور در زمینه فناوری‌های هوش مصنوعی به سطح کشورهای پیشرو در مقیاس جهانی نرسیده است. ولی با مشوق‌های دولتی، برنامه‌های آموزش دیجیتال و سرمایه‌گذاری‌های زیرساختی در این زمینه، ترکیه پتانسیل تبدیل شدن به یک قدرت
منطقه‌ای را دارد.
بدون چشم‌انداز نمی‌توان پیش رفت
اجلاس AIHorizon25 در اروپا، یکی از مهمترین محافل علمی و سیاست گذاری در مورد هوش مصنوعی در سال جاری بود. در این همایش، پروفسور دکتر مصطفی ارگن از محققین ترکیه‌ای نیز شرکت داشت و در بازگشت به کشورش، بر ضرورت ارزیابی دقیق چشم‌انداز هوش مصنوعی انسان‌محور اروپا
تاکید کرده است.
او ضمن بها دادن به مفهومی راهبردی به نام «اینترنت انسانی» مبتنی بر اصول اخلاقی، می‌گوید: «اینترنت هم اکنون به یک ساختار منفعل‌کننده تبدیل شده که تمام سپهر آن توسط الگوریتم‌ها شکل گرفته است. این در حالی است که کشورهای توسعه یافته اروپایی، خیلی زود این خطر
را درک کرده و در رویکردهای نوین خود، منافع عمومی را در اولویت قرار می‌دهند. لذا ما نیز باید در مورد وضعیت کنونی خودمان هشدار بدهیم و بدانیم که هر چه زودتر، باید طراحی و تدوین یک نقشه راه برای آینده دیجیتال ترکیه صورت بگیرد».
کشور ترکیه ,
پروفسور دکتر ارگن به اهمیت «برنامه اینترنت نسل آتی» اتحادیه اروپا اشاره کرده و افزوده است: «وابستگی اینترنت به الگوریتم‌ها و پلتفرم‌های داده محور، ذهن و اندیشه اغلب کاربران را به سمت انفعال، تنبلی و ایستایی سوق می‌دهد. ما حالا بیش از هر زمان دیگری با چالش
عدم تعادل بین توسعه فناوری و مسئولیت اخلاقی روبرو هستیم و باید به مفاهیمی مانند (اینترنتِ انسانی‌شده) بها بدهیم. باید این خطر را درک کنیم که در شرایط فعلی، هویت فرد در محیط دیجیتال، صرفاً به یک منبع داده تبدیل شده است. این در حالی است که انسان در این محیط،
باید به عنوان یک ذهنیت دارای حق، قلمداد شود. لذا بحث بر سر چشم‌انداز اینترنت انسانی و ایجاد تعادل بین توسعه فناوری و مسئولیت اخلاقی، برای ما یک رسالت مهم و حیاتی است. همین حالا، اتحادیه اروپا در تلاش است تا رویکردی ایجاد کند که محور آن فرد باشد و مبتنی بر
حقوق دیجیتال و اصول اخلاقی باشد.»
بنا به گزارش روزنامه قرار چاپ آنکارا، محققین دانشگاه فنی استانبول بر این باورند که ترکیه نیاز به تدوین استراتژی ملی برای ایجاد یک اکوسیستم هوش مصنوعی مؤثر دارد. چرا که چنین چیزی، آینده دیجیتال کشورها و جوامع را شکل می‌دهد.