به گزارش تحلیل ایران ؛ نزدیک به سه ماه از امضای توافق کریدور زنگزور میان باکو و ایروان می‌گذرد؛ طرحی که با پشتیبانی آمریکا و حمایت کامل ترکیه در حال اجراست و می‌تواند مسیر جدیدی برای اتصال شرق و غرب از دل قفقاز باز کند.
هم‌زمان با پیشرفت سریع عملیات در ارمنستان و جمهوری آذربایجان، تهران هنوز در آغاز راه دو پروژه راهبردی خود یعنی «کریدور شمال–جنوب» و «کریدور خلیج فارس–دریای سیاه» متوقف مانده است.
زنگزور اگرچه ظاهراً طرحی تجاری است، اما پیامدهای آن به‌مراتب فراتر از اقتصاد است. این مسیر عملاً می‌تواند ایران را از یکی از اصلی‌ترین محورهای ترانزیتی منطقه کنار بزند و حلقه ارتباطی شرق آسیا با اروپا را از مسیر ترکیه عبور دهد.
در مقابل، تهران دو طرح جایگزین معرفی کرده که هر دو قابلیت خنثی‌سازی اثرات ژئوپلیتیکی زنگزور را دارند، اما هنوز از مرحله وعده و تفاهم‌نامه فراتر نرفته‌اند.
کریدور شمال–جنوب به عنوان نخستین گزینه ایران، از دو دهه پیش میان تهران، مسکو و دهلی‌نو تعریف شده و هدف آن اتصال بنادر جنوبی ایران در خلیج فارس به روسیه و شمال اروپا از مسیر جمهوری آذربایجان و دریای خزر است.
با وجود آغاز عملیات اجرایی خط ریلی ۱۶۰ کیلومتری رشت–آستارا، پیشرفت پروژه در ماه‌های اخیر ناچیز بوده است. وعده وام ۱.۶ میلیارد یورویی روسیه هنوز به‌طور کامل عملی نشده و منابع داخلی نیز برای تأمین مداوم هزینه‌ها کفایت نمی‌کند.
کارشناسان می‌گویند در شرایط فعلی، حتی اگر روند فعلی ادامه یابد، بهره‌برداری از این مسیر تا چند سال آینده دور از انتظار است.
دومین مسیر ایران، کریدور خلیج فارس–دریای سیاه است؛ طرحی که از بنادر جنوبی کشور آغاز می‌شود و از طریق ارمنستان و گرجستان به بنادر پوتی و باتومی می‌رسد و سپس کالاها را به اروپا منتقل می‌کند.
این پروژه از نظر اقتصادی می‌تواند زمان و هزینه تجارت ایران با اروپا را تا ۳۰ درصد کاهش دهد و از نظر سیاسی، وابستگی ترانزیتی کشور به ترکیه و آذربایجان را کاهش دهد.
با این حال، سه ماه پس از توافق زنگزور، هنوز هیچ اقدام عمرانی یا توافق اجرایی جدیدی در این مسیر گزارش نشده و گفتگوها در سطح دیپلماتیک باقی مانده است.
کریم نائینی، کارشناس حوزه ترانزیت، در گفت‌وگو با فارس می‌گوید که در حالی که ترکیه با تکیه بر حمایت غرب در حال تثبیت موقعیت ترانزیتی خود است، ایران باید برای فعال‌سازی خطوط موازی با سرعت و جدیت بیشتری عمل کند. هر روز تأخیر، یعنی واگذاری میدان ژئوپلیتیکی منطقه
به رقبای شمالی و غربی.
به گفته این کارشناس، ایران می‌تواند با تأمین مالی پایدار برای خط رشت–آستارا و آغاز رسمی عملیات اجرایی در مسیر خلیج فارس–دریای سیاه، عملاً موازنه جدیدی در برابر زنگزور ایجاد کند. اما تاکنون نشانه‌ای از عزم فوری در این دو پروژه دیده نمی‌شود.
اکنون در حالی که صدای ماشین‌آلات پروژه زنگزور در قفقاز شنیده می‌شود، دو طرح ایران هنوز در ایستگاه آغاز متوقف مانده‌اند. اگر تهران در ماه‌های پیش‌رو گام‌های اجرایی بردارد، می‌تواند مسیر بازی را برگرداند؛ اما تداوم تأخیر، ممکن است ایران را از نقشه ترانزیتی
اوراسیا حذف کند