فرازوفرود صنعت نفت ایران چیست؟

به گزارش تحلیل ایران اولین قرارداد مهم استعماری بر نفت ایران، امتیازنامه دارسی است. ویلیام ناکس دارسی انگلیسی در قبال پرداخت 20 هزار پوند به مظفرالدین شاه برای سفر به اروپا و اعطای 16 درصد از سود سالانه، انحصار کشف، استخراج و بهره‌برداری از نفت ایران را به مدت 60 سال تصاحب کرد.

بعد از کشف و استخراج نفت در ایران، دولت بریتانیا سوخت ناوگان دریایی خود را از زغال‌سنگ به نفت تغییر داد و از نفت ایران برای نیروی دریایی خود در جنگ جهانی اول استفاده کرد. استعمار انگلیس بر نفت ایران به‌قدری گسترده و آشکار بود که اکثر سهام شرکت استخراج‌کننده نفت، به دولت انگلستان تعلق داشت و سهمی که این شرکت به ایران پرداخت می‌کرد، کم‌تر از مالیاتی بود که به دولت انگلستان می‌داد. در آن زمان کارگران ایرانی تماما زیردست انگلیسی‌ها بودند و حق نداشتند سرکارگر شوند.

دارسی همچنین از پرداخت کلیه عوارض‌ها، گمرکات و مالیات به ایران، معاف بود. «پرونال لندن» مورخ معروف انگلیسی دربار نفت ایران نوشته است: «مایع سیاهی که راه خود را در فاصله 145 مایلی جزیره آبادان در ظلمت معادن پیدا می‌کند، یک روز ثابت خواهد کرد که خون لازم برای وجود ما [بریتانیا] خواهد بود.

وینستون چرچیل، نخست‌وزیر انگلیس گفته بود: «ما باید مالکیت نفت یا حداقل کنترل مواد نفتی را که برای حیات انگلستان لازم است، به هر قیمتی که شده به دست آوریم‌.»

در کتاب «نفت ایران» آمده است: «شرکت نفت انگلیس و ایران، یکی از بزرگ‌ترین منابع ثروت ایران را در اختیار داشت و از آن بهره‌برداری می‌کرد و در ازای میلیون‌ها پوند که از کشور می‌برد مبلغ ناچیزی به دولت می‌داد، با چنان استقلالی رفتار می‌کرد که دولت ایران مشابه این رفتار را از هیچ رئیس ایل و قبیله‌ای، هرقدر هم مقتدر بود تحمل نمی‌نمود.»